Dæmi: Harðvetrarkvæði

Margur harður vetrinn var,
sem veikti landsins gæði, —
þó hefir verið þessi i mesta æði.

1. Margur biður maðrinn nú
minnast vetrartíma,
hversu hann við hjörð og hjú
harðlega gerði stíma,
auðsins eigna rak af rú
rétt og skildi ei eftir par, 

margur harður vetur var,

hjó, drap, særði hest, sauð, kú,
hélt út samri bræði,

þó hefir verið þessi í mesta æði.

2. Hrafna-Flóki fyrst þá réð
ferju hingað renna,
hyskið fylgdi hjörðu með,
hér var vetur tvenna,
að kom hríð, svo alt kvikféð
annar drap, en vistin þvar,

margur harður vetur var,

er þá kent við ís landeð,
allan huldi græði,¹

þó hefir verið þessi í mesta æði.

3. Enn nam vetur undra-stríð
Íslendingum sýna,
er Arnór bjó í Óslandshlíð
á gekk sultar pína,²
snauðum dæmdu dauðans hríð,
þó drægist undan heljarfar,

margur harður vetur var,

nú kom þvílík nauðatíð,
naumt trú ég á stæði,

þó hefir verið þessi í mesta æði.

4. Vetrarhörku hríðin ein
hér á landið knúði,
þá Droplaugarson með giftugrein
goð Spak-Bersa rúði,⁴
þar til trúin hreifðist hrein,
hétu á skaparann sólar,

margur harður vetur var,

linaði vinda, lægði mein,
leysti upp jarðargæði,

þó heflr verið þessi i mesta æði.

5. Fleiri voru í fyrri öld,
fén af mönnum sneyddu,
og hörkuárin kynstra köld
kappa sjálfa deyddu;
sárleg heyrast syndagjöld,
er sótti menn og skepnurnar,

margur harður vetur var.

Eins eru núna vor þar völd,
þó verði hrygðarmæði,

þó hefir verið þessi í mestu æði.

6. Fellivetrar fjárins hrap
frónið lagði’ í eyði
og jarganlega jóra drap,
þá Jörundur biskup deyði,⁵
jökull huldi Ginnungs gap,
gróða lítinn jörðin bar,

margur harður vetur var,

eins kom núna auðsins tap,
alt sem léki á þræði,

þó hefir verið þessi í mestu æði.

7. Ekki get eg alla tínt
illskuveturna slíka,
er áður hafa ógnir sýnt,
en angrað snauða og ríka;
einn eg man, þann ei lék fínt
og undra stríður fram úr skar,⁶

margur harður vetur var,

fékk menn bæði blóðfall pínt⁷
og bölsins sultar skæði,⁸

þó hefir verið þessi í mestu æði.

8. Sá hefir verið verstur þó
í voru allra minni,
eftir fylgdu árin tvó
með eymdar blóðsóttinni,⁹
fárið hungurs fólkið sló,
fékk ei bjargað land né mar,

margur harður vetur var,

níu þúsund niður dó,
nýt svo reikna fræði,

þó hefir verið þessi í mestu æði.

9. Nú þyki mér árferð ein,
og þann vetur eg greini,
að hölda grípi hungurs mein
með hörðu neyðar kveini,
utan komi iðran hrein,
því illt er stundað hér og hvar,

margur harður vetur var,

þá mun réna missis mein,
maturinn gefst og klæði,

því hefir verið þessi í mestu æði.

10. Dárlegt komið dramb var nú,
dreyssið vildi ei réna,
þybbin voru’ og harðlynd hjú,
héldust ofgóð þéna,
niður fallin trygð sem trú,
tálið hert með nauða svar,

margur harður vetur var.

Að-sjá, lýður, og aftur snú,
eru það heilræði.

Því hefir verið þessi i mestu æði.¹⁰

11. Verð eg aftur víkja enn
veturar til hins liðna:
hann hefir deytt og hrakið menn,
hörku látið skriðna,
fjánum eytt í sulli senn,
svo er að spyrja nær og fjar,

margur harður vetur var,

þrálátt vorið kulda kenn,
kyrkir jarðar sæði.

Þó hefir verið þessi i mesta æði.

12. Hólakirkja gömul og góð,
getið er þess um veldi
harða marga hríð af stóð,
hana braut og felldi;¹¹
minnilegur því mun þjóð
þybburinn liðinn mýktarspar,

margur harður vetur var,

mörg persóna fræða fróð
frá eg þar vígslu næði.

Því hefir verið þessi í mesta æði.

13. Úfinn, stýfinn, þæfinn, þrár,
þægði, hryggði mengi,
snæfur, kófinn, ýfinn ár
ægði byggðum lengi,
svældi hölda fjölda fjár,
faldi veldi kulda hjar,

margur harður vetur var,

voðastríðinn, veðrahár,
víða neyða svæði.

Þó hefir verið þessi i mesta æði.

14. Ósa læsir ísinn strítt,
allan fyllir gljóður,¹²
reisir gusur, blæs óblítt,
brallar illa óður,
veiði góða líður lítt,
læðist héðra’ og þaðra snar,¹³

margur harður vetur var,

fargar mergjum hvergi hlýtt,
hör gaf vörgum fæði.

Þó hefir verið þessi í mestu æði.

15. Þegar árin gengu góð,
guði þökkuðu eigi,
von er á að þjáning þjóð
þessa líða megi;
upp því vakna öldin fróð,
er nú tími vitjunar,

margur harður vetur var,

svo náðartími náms um slóð
neinn ei undir træði.

Því hefir verið þessi í mesta æði.

16. Hjartans iðrnn hugsum á,
höfum bæn til reiðu,
miskunn drottins munum þá
mæta’ og láni greiðu,
þenkjum dæmi Ninive ná,¹⁴
náð fékk borgarlýðurinn þar,

margur harður vetur var,

eins vill guð oss alla sjá,
þó ógnir slíkar hræði,

þó hefir verið þessi í mesta æði.

17. Gerum iðrun, góðir menn,
gætum að í tíma,
hönd ei styttist herrans enn,
hugarins böl skal rýma,
drottinn hlífir sínum senn,
sér eymd vora og (með)aumkvar,

margur harður vetur var.

Máls til þagnar þanninn renn,
þetta lyktar fræði,

þó hafi verið þessi i mesta æði.

Hér læt eg fylgja
hvað hann sá víkingur
veturinn leyfði mér eftir:
Fjórir klárar, fimm kýr,
færar ærnar tólf tvær
hjara gera hjá mér,
hýrum skýrist eign rýr;
aurar fóru, valt var,
veran er sem bláber.
Næring stýrir heims hár
hér oss lér, ef trú sér.

Björn Jónsson á Skarðsá