Sköpunin | BRAGI
Bragi, óðfræðivefur

Söfn

Íslenska
Íslenska

Persónuvernd:

Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn.

Innskráning ritstjóra

Sköpunin

Fyrsta ljóðlína:Í upphafi ljósið Og fyrsta stundin
Þýðandi:Atli Harðarson
bls.14. árg. 2006, bls. 155–165
Bragarháttur:Óháttbundið ljóð
Viðm.ártal:≈ 2025
Tímasetning:2016

Skýringar

Þekktasta verk Elýtis er ljóðabókin Verðugt er það (Το %u03ACξιον εστ%u03AF / To axion esti) sem út kom 1959. Frumtextinn er því frá 1959 en er flokkaður í Braga eftir aldri þýðingar.
Í UPPHAFI ljósið Og fyrsta stundin
> þegar varirnar ennþá í leirnum
> bragða á veraldar vegum
Blóðið svo grænt og gullnir laukar í jörð
Hafaldan undursamlega breiddi út
himinsins glitrandi blæjur í svefni
undir Jóhannesartrjám og háum beinvöxnum pálmum
>Þar mætti ég
>heiminum einn
> og ég volaði og grét
Sála mín leitaði Merkisbera og Sendiboða
> Ég man að þá sá ég
>Svörtu Konurnar þrjár
lyfta höndum mót Austri
Gullnar á hrygginn og smám saman hvarf burtu
skýið sem skildu þær eftir
>til hægri Og jurtir með framandlegt útlit
Það var sólin öll með fjölda sinn af geislum
og möndul í mér sem kallaði Og
sá sem ég var að sönnu Sá sem ég var fyrir fjölmörgum öldum
Sá sem er ennþá í eldinum ferskur og grænn og Ekki skorinn frá himni
>Ég fann að hann kom og beygði sig
>yfir vöggu mín sjálfs
eins og minning sem orðin að nútíð
tók málróm frá bárum og trjám:
>„Þitt boðorð er“ sagði hann „þessi heimur
>það er skrifað í iður þín sjálfs
>Lestu og legðu þig fram
>þú skalt berjast“ sagði hann
„Vopnist nú allir“ sagði hann
Og var eins og ungur Guð sem enn er að læra
þegar hann breiddi út faðminn og skapaði þjáningu og fögnuð í senn.
>Fyrst drógust naglarnir úr með afli
hátt uppi á veggnum svo féllu þær niður
Axirnar Sjö
>rétt eins og Stormur
>í upphafi vega þar sem fugl allt frá byrjun
>ilmar að nýju svo vel
sneri blóðið hreint til síns heima
og óvættir tóku á sig mannlega mynd
>Svo auðsætt hið Óskiljanlega
Þá komu líka allir vindarnir úr ætt minni
drengirnir með útblásnu kinnarnar
og breiðan grænan afturenda eins og á Hafmeyjum
>og aðrir fornir öldungar sem ég þekkti
>með skeljahúð og vaxnir skeggi
Og þeir skiptu skýinu í tvo hluta Og síðan í fjóra
og blésu í Norðrið því litla sem eftir leifði
Stoltur gekk Turninn mikli á breiðum fæti í vatnið
Sjóndeildarhringurinn ljómandi lína
svo sýnileg og þykk og óyfirstíganleg

>ÞETTA er sálmurinn fyrsti.


Og sá sem ég var að sönnu Sá sem ég var fyrir fjölmörgum öldum
Sá sem er ennþá í eldinum ferskur og grænn Ekki gerður af höndum
>dró með fingrinum línur
>í fjarska
sem risu stundum bratt í hæðir
en fóru líka lágt í mjúkum sveigjum
>ein inní öðrum
mikil lönd og mér þótti
lyktin af mold eins og ilmandi hugsun

>Svo var það að sönnu
>að trygglynd jörðin kom með mér
varð hér og þar rauðleit í laumi
og sums staðar þakin litlum furunálum
Hæðirnar og brekkurnar dró ég svo
>með letilegum hreyfingum
og sem tímar liðu og höndin fékk hvíld
>dali og sléttur
og aftur í skyndingu stórgrýtið nakið og villt
sem geysist af afli
Staðnæmdist augnablik til að íhuga
>eitthvað sem var torsótt eða eitthvað sem gnæfði hátt
>Ólympstind eða Taygetus
>„Eitthvað sem stendur með þér og hald er í
>jafnvel eftir að þú ert dauður“ þá sagði hann
Og dró þræði innan í bergið
tók flögustein úr iðrum jarðar
festi þar sem landið hallar þrep í hringi
Þarna lét hann einn síns liðs
>brunna úr hvítum marmara
>vindmyllur
>hvolfþök lítil og rósrauð
>og dúfnahús há með holóttum veggjum
Dygðin með sín fjögur réttu horn
Og úr því hann hugsaði hve gott það er
að vera hvert í annars faðmi
fylltust vatnsbólin stóru af ást
og góðlátleg dýr lutu höfði kálfar og kýr
eins og veröldin væri laus við freistingar
og það væru enn ekki til neinir hnífar
„Til að þola friðinn þarftu styrk“ sagði hann
og sneri sér og sáði opnum lófum
>kóngaljósi, dvergalilju, klukkublómi
>hverri gerð af stjörnum jarðar
og allar fengu á einu laufi skorið mark um upphaf sitt
>mátt og yfirburði

ÞETTA
er heimurinn smái og heimurinn stóri!


>ÞEGAR ÉG ég hóf leit mína að útsýni og víðáttu
>áður en heyrðist þytur í lofti eða tónlist
(gekk ég upp endalausan rauðan sand
og strokaði Söguna út með hælunum)
glímdi við rúmfötin Leitaði að því
sem er saklaust og skjálfandi líkt og vínekra
en samt djúpt með slétta ásýnd eins og hitt andlitið á himninum
Ögn af sál í jarðar leir
>Þá tók hann til máls og hafið fæddist
>Með undrun og aðdáun horfði ég á
Og sáði í miðju þess veröldum smáum
þær líktust mér sjálfum:
>Hestar úr steini með reistan makka
>kyrrlát og friðsamleg keröld
>hallandi bök höfrunganna.
Ios, Sikinos, Serifos, Milos
„Hvert orð er svala
svo það færi þér vor inn í sumarsins breyskju“ sagði hann
„Og mikið af ólívutrjám
sem sigta í höndum sér ljósið
svo það breiðist létt yfir svefn þinn
og mikið af söngtifum
sem þú tekur ekki eftir
frekar en æðaslætti við úlnliðinn
en lítið af vatni
svo þú hafir það fyrir Guð og skiljir hvað orð þess þýða
og tréð stendur eitt
enginn búsmali hjá
svo það verði þér vinur
og þú þekkir þess ágæta nafn
jarðvegurinn undir fótum þér er grunnur
svo þú breiðir ekki úr miklum rótum
þótt þú leitir sífellt dýpra
og himininn er víður
svo þú getir sjálfur lesið það óendanlega“

>ÞETTA
>er heimurinn smái og heimurinn stóri!


„OG ÞENNAN HEIM þarftu að sjá og veita honum viðtöku“
sagði hann: „Líttu nú á“ Og augnaráð mitt dreifði sáðkorni
yfir mörg þúsund ótroðnar ekrur
hraðar en regnskúrir geysast um landið
Gneistar sem skjóta rótum í myrkrið og vatn sem sprettur fram
>Í þögnina ruddi ég beð til að sá í
>fræjum af talmálsins hljóðum og planta sprotum af spá
Ég var ennþá með hlújárn í höndum
og sá stuttfættar jurtir og miklar snúa ásjónum sínum
sumar geltu og aðrar ráku út úr sér tunguna:
>Það var spergill það var karsi
>það var hrokkinhærð steinselja
>náttskuggajurt og mánabrúður
>fennikan og ertublómin
Leynilegir orðhlutar sem ég reyndi að nota til að segja hver ég var
„Frábært“ sagði hann við mig „nú kanntu að lesa
og margt muntu læra
ef þú kafar djúpt í það þýðingarlausa
Og þér berst liðsauki einn daginn
>Mundu:
>vestanvindinn glímufúsa
>granateplið sem sigraði myrkrið
>léttfætta logandi kossa
Og orð hans þau hurfu eins og ilmur
Djúpur hjartsláttur akurhænunnar sló níundu stund með fögrum hljómi
>og húsin stóðu saman
>lítil og ferhyrnd
>boginn hvítur hurðin blá
Undir vínviðnum
dreymdi mig dagdrauma tímunum saman
við ofurlítinn klið
tíst og hjal og kvak sem barst úr fjarska
>Það var storkurinn það var ljúfan-dúfan
>það var fagurfuglinn
>náttfarinn og sefhænan
þarna voru vespur líka
og smáhesturinn sem sagt er að Guðs móðir eigi
Landið þar sem lendar mínar eru naktar í sólinni
og aftur höfin tvö
með hið þriðja á milli – sítrusaldintré af ýmsum gerðum –
svo ummyndar heiðhvolfið norðvestanvindurinn svali
sem næðir um skörð upp til fjalla
>Neðst þar sem laufið liggur á botni
>völusteina hafið fágar
>jurtir blómgast
>óþreyjufullir sprotar vaxa og

ÞETTA
er heimurinn smái og heimurinn stóri!


EFTIR ÞETTA skildi ég nið haföldunnar og endalaust
hvískrið í trjánum
Ég sá rauð vatnskeröld standa í röð á bryggjunni
og þar sem ég lá sofandi á hliðinni
var tréfleki fyrir glugganum og við hann
>kvað norðanvindurinn sterkum rómi
>Og ég sá
Fagrar naktar stúlkur sléttar á húð eins og völur í sjónum
með svolítið svart milli læra
og meira sem breiddist af gnótt yfir axlir
>Þær stóðu uppréttar og blésu í kuðung
>og aðrar skrifuðu með kalksteini
>dularfull framandi orð
ERSO FAH FÖHN
LÓS DEIKÓLAUÐI YLITES
>veikur ómur frá fugli og goðalilju
>eða öðru sem sagt er í júlí
Ellefta stundin
fimm faðma dýpi
kýtlingar borrar sargarafiskar
með risastór tálkn og stuttan skutlaga sporð
>Á uppleið fann ég svampa
>krossfiska og sæfífla
>þunnvaxna og þögla
og ofar við sjávarmál
þarahettur með rósrauðum lit
>hálfopnar skeljar og saltjurtabreiðu
„Dýr þessi orð“ sagði hann við mig „fornir eiðar
sem varðveitir Tíminn og óbrigðul heyrn hinna fjarlægu vinda“
>Og þar sem ég lá sofandi á hliðinni
>með tréfleka fyrir glugganum
>þrýsti ég púðanum fast að brjósti mér
>og augun fylltust af tárum
Ást mín var komin á sjötta mánuð
og dýrmætt það frjó sem í iðrum mér hrærðist

>ÞETTA
>er heimurinn smái og heimurinn stóri!

„En fyrst muntu sjá auðnina og færa henni
hugsun þín sjálfs“ sagði hann
„Auðnin kemur á undan hjarta þínu
og líka á eftir því þá heldur hún áfram
>Og þetta eitt skaltu vita:
>Allt sem þú bjargar innan úr eldingunni
>varir í eilífum hreinleik“
Og hátt yfir öldunum
reisti hann þorpin úr grjóti
>Og löðrið þyrlaðist þangað sem ryk
>veikbyggða geit sá ég sleikja úr skorningum bergsins
með skásett augað og líkamann harðan sem kvars
Í öll þau ár sem Spekin um mælti
lifði ég við engispretturnar og þorstann
og fingur með hrufóttum liðamótum
Nótt eftir nótt
grúfði ég yfir pappírum og seig í mjóum þræði
niður í botnlausar bækur
ég leitaði að hvítu allt til þess svartasta
af svörtu Að von þar til tárin féllu
Og unaði fram á ystu brún örvæntingarinnar

Þar kom að hjálp skyldi send
og það kom í hlut rigningarinnar
>lækirnir hjöluðu allan daginn
>ég hljóp eins og óður maður
í brekkunum reitti ég ilmandi blöðin af trjánum og vindarnir átu
brúðarlauf úr lófa mínum
„Það óspjallaða“ sagði hann „er
það sama hér í brekkunum og í iðrum þín sjálfs“
Og hann breiddi út hendur sínar
eins og gamall og spakvitur guð sem skapar leir og það himneska í senn
Kynti upp fjallatinda svo þeir urðu næstum glóandi
og festi í giljunum grænan og óbitinn gróður
>sítrónujárnurt lofnarblóm myntu
>og örlítil spor eftir klaufir á lömbum
fallandi af hæðum á öðrum stað
fíngerðir þræðir úr silfri, svalandi lokkar stúlku sem ég sá
og sem ég þráði
>Raunveruleg kona
>„Það óspjallaða“ sagði hann „það er hún“
og ég gældi við líkamann fullur af þrá
tenntir munnarnir mættust í kossi, svo hvort inní öðru
>Ég var skekinn
>sem akkerisfesti í djúp
>þar sem hellarnir anda
Á ilskónum hvítum fór bergmál eitt augnablik hjá
í skyndingu hornfiskur ofan í sjónum
og í hæðum með fell fyrir fót Og sól fyrir höfuð með krúnu
sá ég stíga upp Sporlaust Hrútinn þann Mesta
Og sá sem ég var að sönnu Sá sem ég var fyrir fjölmörgum öldum
Sá sem er ennþá í eldinum ferskur og grænn og Ekki skorinn frá himni
>hvíslaði þegar ég spurði
– Hvað er gott? Hvað er illt?
– Tákn Tákn
og ofan á því heldurðu jafnvægi og ert raunverulegur
lengra í burtu eru óreiða og myrkur
en bak við það gnísta englarnir tönnum
– Tákn Tákn
og á því getur þú haldið endalaust áfram
að öðrum kosti er ekkert lengur til
Á vogarskálunum voru eðlishvatir annars vegar
hins vegar ljósið þegar ég breiddi út hendur og

>ÞETTA
>er heimurinn smái og heimurinn stóri!


ÞAR SEM STUNDIRNAR snerust eins og dagar
með stórum fjólubláum laufum á klukku garðsins voru
>Vísarnir ég sjálfur
þriðjudagur miðvikudagur fimmtudagur
júní júlí ágúst
Benti á það óhjákvæmilega sem kom framan í mig
eins og saltpækill Stelpuskordýr
og Fjarlægir gneistar frá Írisi regnbogagyðju –
>„Allur þessi tími sakleysisins
>tími hvolpa og nýgræðings
>löngu áður en neitt varð Nauðsynlegt“ sagði hann mér
Og ýtti hættunni burt með einum fingri
Á höfða í sjó fram lét hann svartar augabrúnir
Fosfórnum jós hann úr óþekktum stað
>„Svo þú sjáir“ sagði hann „innan í
>líkama þín sjálfs
>æðar úr kalíni mangani
>og kalkaðar eldgamlar
>leifar af ást“
Og hjarta mitt herptist þá saman af krafti
í fyrsta sinn brakaði inní mér timbur
um nótt þegar
ugluvælið kom nær
>og blóð einhvers sem var búið að drepa
>sneri aftur til mannheima
Langt fyrir handan, við útjaðar sálar minnar, sá ég
>að húskarlar laumuðust hjá
háir vitar Kastalar slútandi fram af hengiflugi
Pólstjarnan Heilög Marína með djöfla sína og ára
Og langt handan við öldur hafins
á Eyjunni vogskornu með ólívulundafirðina
Fannst mér ég sjá bregða fyrir eitt augnablik
þeim sem gaf blóð sitt svo ég yrði hold
að hann gengi upp grýtta slóð Dýrlingsins
>einu sinni enn
>Einu sinni enn
drap hann fingri í vötnin í Geras
og kveikti á þorpunum fimm
>Papados Plakados Paleokipos
>Skopelos og Mesagros
arfur og eignarlönd fjölskyldu minnar.
„En núna“ sagði hann „verður hin önnur ásýnd þín
að koma upp í ljósið“
og löngu fyrr en mér komu í hug
merki um eld eða útlínur grafhýsis
>Þar sem engum var unnt að sjá
>beygði hann sig
>með útréttar hendur
>og útbjó Neindirnar miklu í jörðina
>og líkama mannsins:
Neind Dauðans fyrir Nýfædda Barnið sem Kemur
Neind Morðsins fyrir hinn Réttláta Dóm
Neind Fórnarinnar fyrir Makleg Málagjöld
Neind Sálarinnar fyrir Ábyrgð á Öðrum
Og Nóttin þrenningarfjóla
gamals
tungls sem var sagað út úr heimþrá
með rústir yfirgefinnar myllu og meinlausan þefinn af taði
fann sér stað innan í mér
Andlitin breyttu um hlutföll; þyngdin dreifðist öðru vísi
Harður líkami minn var akkeri sem seig
ofan í menn
þar sem voru engin önnur hljóð
>en undirgangur harmagrátur og kveinstafir
>og brestir í ranghverfu andlitsins
Af hvaða tilvistarlausa ættbálki er ég kominn
og þá fyrst skildi ég
>að hugsun Hinna
>hallandi eins og egg á gleri
>skarst í gegnum mig þar sem ég stóð Uppréttur
Ég sá greinilega inn í húsin eins og þau hefðu enga veggi
gamlar konur ganga þar um með lukt í hendi
það voru sprungur á enni þeirra og líka í loftinu
og hinir voru ungir menn með yfirskegg og byssubelti
>þöglir
>með tvo fingur á skeftinu
>og aldir liðu.
„Sjáðu“ sagði hann „þetta eru Hinir
sem verða ekki Þeir sjálfir án Þín
og Þú verður ekki heldur án Þeirra
Sjáðu“ sagði hann „þetta eru Hinir
>og mikilvægast af öllu að þú horfist í augu við þá
ef þú vilt að ásýnd þín haldist
>og sé óafmáanleg.
Af því margir ganga í svörtum skyrtum
og aðrir tala tungumál broddgaltanna
Hráætur og Vatnaþumbar
Hveitiskræfur og Öskufés og Stefnuvargar
Hópum saman og brúnafjöldinn á krossi
>Ferhyrnunnar.
Ef þú ert að sönnu stöðugur og horfist í augu við þá“ sagði hann
„er líf þitt hvasst og þú stjórnar“ sagði hann
>„Vopnist nú allir“ sagði hann
Og sá sem ég var að sönnu Sá sem ég var fyrir fjölmörgum öldum
Sá sem er ennþá í eldinum ferskur og grænn og Ekki skorinn frá himni
>Gekk inn í mig og Varð
>sá sem ég er
Klukkan þrjú um nótt
barst fyrsta hanagalið
>úr fjarska yfir kofana
Í augnablik sá ég Háreistar Súlur
Rétthyrndan Myndflöt með Sterklegum Dýrum
og Menn sem báru Guðlega Speki
Sólin fékk svip sinn Höfuðengillinn mér til hægri um aldir alda

>ÞETTA er þá ég
>og heimurinn smái og heimurinn stóri!