Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3139)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
RógsvalaFyrsta ljóðlína:Hæst himna prýði
Höfundur:Eiríkur Hallsson í Höfða
bls.363–385
Viðm.ártal:≈ 1650
Tímasetning:1660
Skýringar
Mikið ósætti kom upp milli Eiríks Hallssonar prests á Höfða og konu hans, Margrétar Jónsdóttur, og var kennt um sambandi prests við Geirlaugu Helgadóttur frá Grímsnesi á Látraströnd. Komið var á sáttum milli þeirra hjóna 13. maí 1659 á Grýtubakka í Höfðahverfi og var Geirlaugu þá gert að víkja til vistar vestur til Hóla. Nákvæmlega mánuði eftir sáttargerðina, 13. júní 1659, varð það slys að Margrét féll fram af loftskör á Höfða, hefur trúlega fengið aðsvif, og dó. Séra Eiríkur var þá ekki heima, hafði riðið af bæ um morguninn. MEIRA ↲
1. Hæst himna prýði,herra þrennr og einn, lífgandi lýði, líknargjarn og hreinn, – hans er hefðarsæti himinn, fótskör jörð, öll þess mektar mæti, menn og engla hjörð, sex á dögum orði allt einvaldslögum, heitt og kalt, eðlishögum ótalfalt og elementin gjörð.
2. Hvíldist vor herrahinn sjöunda dag, þá lét hann þverra þetta vinnulag, blessan yfir breiddi blíð sín handaverk, skikkan langa leiddi líknarspekin merk, Adam setti og Evu fyrst inn í rétta sæluvist, en þau fletti lífsins list ljóta Sathans kverk.
3. Michael mótimikli Lucifer með öfundar róti illur steypti sér hátt af himni glæsta heljar niður í pytt, illsku eitri stærsta efldi ríkið sitt, út snaraður er á jorð, annmarkaður — lygð og morð, svo vopnaður sveimar storð, síst er ljóni fritt.
4. Frá Guði illurforréð Evu hag, vargur slægr villir veröld enn í dag. Adam Evu blekkti ill hans fyrir ráð, sína synd þá þekkti, en seint var að þvi gáð; hrædd og nakin voru víst, virðing flakin, plágum níst, úr Eden hrakin, áttu síst að eiga hið fagra láð.
5. Avi þann baga,er Adams grætur kind alla heims daga, því eymdin fylgir synd, samt af sætri mildi sonur Guðs vann bót, maður verða vildi og voga djöfli mót. Fræðibréfið fyrsta var friðarstefið huggunar, en níðingsref til niðrunar fyrir nauðaráðin ljót.
6. Höfðingjar ríkihalda þessi tvenn; Djöfull í díki draga girnist menn, sterkur, stoltur, grimmur, stundar lygð og morð, falskur, djarfur, dimmur, dreka flækir sporð, klókur völsar klækja nót, krækinn sölsar tækan fót, kvikan hvölsar, bik er bót, bræði og neyðar orð.
7. En Michael mætimönnum safna er, í sælunnar sæti sitja mættum vér, líf og sannleik semur, sálarheill og frið, sátt við seka temur og sannleiks býður grið, kallar alla: „Komið hér, kvillar falla, ef sinnið mér, á hallar palla í himna her og hjúkun takið við.
8. Hýr þökk af hjartahimna kongi sé, sem blessun mér bjarta og boð sitt auglýste. Sækjum, sál mín fróða, soddan tignar fund. Lambið Guðs hið góða gefur andar muud. Okið tökum herrans hátt, hneigjum, beygjum geðið þrátt, förum berum kyrrt og kátt kross um vissa stund.
9. Svei þér, hið svartasvikapúka ljón. Eg skal af hjarta æskja þínum trón falls og fararslysni fyrir Jesú mátt, sem oss, hans elsku kristni, illt þú gerir þrátt, en þér snari um eilífð út og bevari mig frá sút, synd máttkari keyrði í knút, kæf svo djöful brátt.
10. Ríkið þitt rétta,réttlátasti Guð, eflist við þetta, ef eyðist djöfuls nauð, snörur falsi fléttar felli þræla hans, til falls og fjörráðs setta fæti kristins manns. Víktu þeirra vanda af mér, veistu, herra, eg treysti þér, en taki hið verra á sjálfum sér svikapúka fans.
11. Bæn mína í brjóstiber og fyrir þig, því að með þjósti þrátt áreitti mig dimmur djötull nauða og dáðlaus heimur rýr. Holdið hreystisnauða hættuslys til býr. Mín andvarpar mædda sál, meinið snarpa líkt sem bál, pílur skarpar tendra tál og tára spor órýr.
12. Ljóst er það þínulíknar hjarta best, mannorði mínu mein hvað gerðu verst þeir, sem þar til lögðu þráan djöfuls róg, illt svo á mig lögðu, að aldrei kom í lóg. Guðs með hrósi húsi í hans í ljósi geng eg frí, þeim þó gjósi brjósts úr bý bölvan helvísk nóg.
13. Sannkristið eyrasaurgandi þar með, sem hlýtur að heyra, hneykslið sturlar geð. Óvin afsvarnasti eykur báðum gys, vefur blindu basti og bruggar þreföld slys, þeim, sem líður, þykknar geð, því að svíður, — oft er skeð, rógur stríður meingerð með og myrðið orðakvis.
14. Oft hef ég árnaðinnstu af hugar dáð, þó sál hafi sárnað, sendi Guð þeim náð ábyrgð af að leggja áður en dómur Krists reiknar sakir seggja, því sá er nógu viss réttan leggja úrskurð á orðin seggja og verkin grá, lygadreggjum sökkva í sjá, að sakni feikna slyss.
15. Minnstu það, drottinn,mál við Abraham, því þig á ég vottinn um þeirra lygikram: Blessist þeir eð blessa, blíður sagðir, þig; sama syng eg vessa samblessendum mig, fjörs og dauðir sælir sé, sorgar snauðir lífs hjá tré, lömb og sauðir, frelsarans fé, á friðar leiðist stig.
16. Þá gleðji gjörvallurGuðs lifanda her og arður Krists allur annars heims og hér, lífið, eign og æra, andlát sælt og þýtt, hvort sig hvíla eða hræra, heillum fagni títt, þrennur blessi þá og mig, þyrmi, hressi lífs á stig, yndisvessin eilíflig, amen, syngi blítt.
17. Abraham afturenn lofaðir þú, hæsti hákraftur, honum festir trú: Eg skal einninn bölva illmælendum þig. Skeyti þín gjörvöll skjölfa skapið konunglig, illt og þarft, sem skilja skal, skálka art og fróman hal, dimmt og bjart, sem dúfu og val, díki og fögur stig.
18. Kristur þá kenndiog krafta gerði verk með hjálpræðishendi, himnaspekin merk, þeim hans orði unnu og ástar sýndu hót, grunnlaus gæskubrunnur galt þar sjöfalt mót, en Fharisæis sagði vei, sem í té neitt létu ei, utan spé, þau armagrey afdrif hlutu ljót.
19. Sjáið, þeir sögðu,sannan óhófsmann, – illt til enn lögðu, – og vínsvelgjarann, margsyndugra manna meginvin og gest, svo varð spekin sanna af sínum börnum verst, ranglátum að réttlætast, rangdæmum að fordæmast, líflausum að líflátast, leið svo nauða flest.
20. Því má ég þakkaþýða nafni hans, þá illgjarnir svakka um mig kvæðadans, spámenn spott það reyndu og spakir postular, Guðs sem götu geymdu og góðir játarar. Athanasii dæmið dýrt, drjúgum las eg fleira skýrt, skálka þras og ótal ýrt oftar stiftað var.
21. Sjáið, eg sendi,segja Christi orð, en hverninn sig hendi hvoftsins skálka morð, seinni tímar sanna svo sem Gyðingum, slíkra maka manna þó mikið fáist um, hverra hús í eyði er og Jesús þeim sjálfur sver, klækjafúsir sjái að sér og sælum eilífum.
22. Ei skal því aktaóguðlegra munn, vor Guð mun vakta vondan eiturbrunn. Mér svo miður grandi mælgiskeytin stinn, Christe, á krossi útþandi, kom og aðstoð vinn. Blessa þú, en bölvi þeir, brigslishjú, þó væri tveir, þúsund þrjú og þar til meir, þinn er sigur minn.
23. Best er oss blindumað biðja Guð um náð. Situr hjá syndum sveipuð hefndin bráð, sú ber sverð í hendi, seint þó fari af stað. Mannvitsmenn og kvendi mega ráða það. Drottinn snúi mildur mér, mig við búi í friði hér, leiði, lúinn eg þvi er, í eilífan sælu stað.
24. En ef að hinirafrækja sinn Gvið og hans óvinir afsegja mér grið, hæsta hirðir mínum, herra Jesú Krist, úr heitum hjartans línum hrópa eg þetta fyrst: Guð ei reiðist, börnin blíð, þó bænar neyðist hefja strið, Sathans eyðist svika níð og sitji í víti yst.
25. Davíð dýrðlegurdrottin biður þess að vaxi hins vegur, er vill hans ærusess, að hýrum herrans vilja haldist jafnan við, en óskar – er að skilja – hið öfundsama lið hasta fái herrans lund, hefnd svo nái og raunastund, af svo máist grænni grund í grimmd en ekki frið.
26. Ennframar orðióvinunum bað, munn af matborði metti þeir, hann kvað, hneyksl og hefndarsvara heit þeim endurgjald, þar til flæmdir fara úr frelsi í þrælahald. Blinda augu, beyg þeim hrygg, böls með taugum fjötur trygg, hjá skuggadraugum beð þeim bygg, og bili sælutjald.
27. Af því að launaillu fyrir gott mér til mannrauna mæla lygð og spott, enginn æru glansi er um þeirra brjóst, heldur háð og vansi með höggorms eitursþjóst, gulli skella grjóti mót, galli hrella sæta rót, villu spjalla veita hót, votta hljótt og ljóst.
28. Og Júdas argaoft kvað Davíð til, sem kveðju gaf karga kænt með smjaðurs spil, heilsar, herrann kyssti helvísk Doegs kind, kátt úr köldu brysti kvikar enn hans mynd. Blítt er málið: bróðir sæll, byst er tálið, óður þræll, góma stálið hróðrar hræll hrekk í blakkri synd.
29. Líkt er það lengiað lagsmenn Júdasar stilli á strengi stoltar kveðjurnar, föður presta prýða prúðu nafni um sinn, en öllu illu níða eftir skilnaðinn. Christi ræða og kvöldmáltíð kann ei mæða þeirra stríð, svo er skæða Sathans níð sogið þráum inn.
30. Hér frá að hverfahugur býður mér, að ending á skerfa orðaskugga gler, og þeim ávarp senda, er illt mér drekka til og gjarnan betur benda, ef bragar lystir spil. Landið Gósen blífi bjart, blóma hrósi og dyggða art, en Pharao kjósi svei og svart í svörtum beltis hyl.
31. Þeim mér mót standa,mótstandi þeim Guð, vél þeirra vanda verði afskömmtuð, slingum slöngusteini sleppi ekki til sjálfum mest að meini er meiðsla stilltu spil, falli svelli feigðar á, fallna hrelli drottinn þá, föllnum velli stingi strá og stökkvi í blakkan yl.
32. Á þeirra illueiturmunna líð, er vara með villu varpa á mig níð, tunga drepsótt dofni, doðni hugarþel, hjarta hryggðum sofni, og huggi fæsta vel. Ráðafáir eymdum í, áður þráir voru að því, dáðagráir brjósts um bý brugga hyggju vél.
33. Enn mun eg árna,ef ekki stilla sig, svo þeim skal sárna, sem skammmæla mig. Eldur, vatn og vindur veri þeirra tjón og allar illar kindur eins og sauðum ljón, rýrðir, hrærðir, ráðastans, reyrðir, færðir dáða af krans, stirðir, nærðir dauðadans, – drottinn, veittu bón!
34. Hneykslandi hvoftumheyrir þessi spá og last-lygikjoftum launin verka grá, nema betur brúki brjóst á tungu-sprett, i eyru og andir rjúki álög skorðuð þétt. Elisei bjarndýr bráð borgi spé, en drottinn háð, visið tré svo verði afmáð og vænum greinum flett.
35. Sathans það brúðursómir Baals skart, sposkur spélúður sprekar illt nafn mart, stela, ljúga, en láta líkt sem frómir sé, heimskir. stæra og státa í stórri framhleypne, innri maður adamas ávítaður hugsar cras, bæn helgaður borgar þras barni þyrna tré.
36. Að bið eg gæti,öxin stár við rót, en ef upp rætir yfirlætis fót, ef með hneykslan hindrar herrans aldingarð og af þér eitur sindrar á hans vínviðs arð. Herrann bíður, hugsa víst, hjartablíður meðan líst, en hefndarstríður hlífir síst, þá háðung reyrður varð.
37. Hlífi þeim öllumheilagasti Gvið, konum og köllum, sem kristinn rækja frið, bæta ljóta lesti ljúfri iðran með, nú á náðar fresti næri sorgfult geð, heilags anda hlífi dáð, hefji að vanda allt sitt ráð og á þeim standa æru þráð við andlátsstundar beð.
38. Örvænt sé öngumóforhertum góðs, las eg það löngum, að lítill kjarni blóðs harðan demant deigi, svo dávænt þýðist gull. Líka efa eg eigi, – það alúð mín er full, – dýr kann mýkja dreyri Krists dára slíka ranglætiss, líknarfíkja lífstrés viss læknar feikna sull.
39. Guðs vinur vinavera kýs eg hýr, en hatandi hina, sem herrans andi flýr. hversu hart sem geisa háu cedrustré og hanahöfuð reisa holds í ofstæke. löng sú ekki stendur stund, að stæli hrekkir vonda lund, afskeið hnekki önd á grund, enn er þanninn hné.
40. Hver, sem að eyrahefir frómt og gott, hann bið eg heyra, en herrann tek þess vott, alúð orða minna er, að sjáum við Sathan so vill ginna, að sálar brjótum grið. Reynunst Christi riddarar, rækjum listir frómlegar, og öðlunst vistir eilífar og engla samlags frið.
41. Hver, sem því hafnar,hreppir drottins vei, eflaust úti kafnar eins og bölvað grey. Hvar mun hveitið góða hreint, illgresislaust? Meðan óvin óða eg ama Guðs með raust býst eg aldrei vondur við, að við mig haldi trú né grið, friðargjaldið Krists í klið kveiki púkans naust.
42. Langmæddur loksinslas ég þessi orð lífs lúinn oksins að lýsa tungu morð. Djöfull drjúgt það gerði, drottinn straffi hann, og þá svipti sverði, sem hann þar til spann. Salomónis sé ég orð, samin tróni um visku storð, máls af prjóni hingað horfð, hygginn brugga vann.
43. Ansa ei heimskumeftir heimsku sín né guðhræðslu gleymskum því galið svín er svín. Svín vill svínið eiga svo svínin verði mörg, fyrir svín að safnast mega svo svín ei vanti björg, Gergesenis svo að svín síður réni, kristni þín þarvist þén þeygi brýn þjóð ef ræður körg.
44. Ansa ei heimskumeftir heimsku hans, ærunnar gleymskum, eí kæmist til manns, maður, manni bæri mannlegt stunda geð, manns svo máta læri, því mannlegt hefur skeð. Kristur sest að sinni borg. – svíni er best að skúfa um torg, – sá fær hresst af synd og sorg, sál mín, vel þig gleð.
45. Hneigðu mig, herra,hefnd að gefa þér, en þolgæði ef þverrar það forláttu mér. Þeim er þraut að kæra, sem þar á vinnur bót, og mig frjálsan færa úr fjandans hrekkja nót. Heitir gvið og hirðir minn, hann eg bið mig, sauðinn sinn, leiða í frið úr eymdum inn á eilíft sælumót.
46. Þar er það yndi,sem augað trúar sér, og leikur í lyndi ljúfrar vonar mér. Deyfir skapraun skæða skærstur geisli sá, helst um hugarins æðar hreinum leiðum á, Jerúsálem blessuð, blíð, borg formáluð kristnum lýð, dýrðarstrjáluð fegurð fríð falleg gulli að sjá.
47. Andi Guðs orðaum þá kongsins höll þar skýrmálum skorðar skjöl ritninga öll. Af nýjum himni hæsta hún sé ofan færð Guðs á jörðu glæsta með greinilegri stærð, á tólf gimsteinum stöðug stóð stofni einum, gulli rjóð, af perlum hreinum portin góð með prýðisdáð óhrærð.
48. Gulllegum strætumGuðs sér hrósar borg, í fögnuði mætum frjáls af allri sorg, musteri ekkert inni utan drottinn gvið og lambið ljúft í sinni líf gefandi og frið. Sól og mána þarf ei þar, þeim hér lánað geisla var Guðs ásjána gleðinnar glóar hjá lambsins hlið.
49. Hjálplegar þjóðirhrósa ljósi því, og kongar Krists fróðir koma borg þá í, æ þeim opin stendur, engin nótt þar sést, er hver öðrnm kenndur með eftirlætið mest. Svívirðugt og saurugt neitt, synda ótukt og lygð hér þreytt, með sínum frukt hér sérhvað eitt síst í vist mun fest.
50. Á hennar strætiút af lambsins stól ljóst líður mæti, lifandi vatns ból. Kringum lind svo ljúfa lífsins eikin stár, læknar heilsu hrjúfa hennar blómstrin klár. Burt er allt þá bölvanlegt, bál og kalt ei skaðar frekt, en ófallvalt mun yndi og spekt um eilíf sælu ár.
51. Kær legg, minn Christe,kross sem viltu á mig meðan hér giste móðga eg aumur þig, en sjáðu sálu minni sanna föðurvægð, einkum að eg finni andlátsfrið og hægð, eftir þetta eilíft líf og það rétta land, hvar blíf, angurs létta, himnesk hlíf, hraða gleðinægð.
52. Öll sé þér æra,eilíf þrenning góð, þér vil eg færa þýð og auðmjúk ljóð. Guðs míns greiði andi götu skilnings á, hug og hjarta eg vandi hans stórmerki að sjá. Þetta stef er so um sinn sett á bréf. Því ending finn. Dugnað gef þú, drottinn minn! Deo gloriá! |
