Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3128)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
Heyrðu hjálpin skæraFyrsta ljóðlína:Heyrðu hjálpin skæra
Höfundur:Höfundur ókunnur
bls.162–168
Viðm.ártal:≈ 1300–1550
Flokkur:Helgikvæði
Skýringar
Kvæðið samsvarar helgisögu í Máríu sögu á bls. 314–317.
Sigurður Nordal gaf kvæðið út í heild eftir AM 721 4to með samræmdum texta í Íslenzkri lestrarbók 1924. 1. Heyrðu, hjálpin skæra,himnaríkis blóm, mig tekr mörg að hræra, mótgjörð viskutóm, það er hin hæsta huggan mín að dikta nokkuð, drottinsbrúðr, um dýðarverkin þín.
2. Mitt í Miklagarðimektug hústrú réð, ei við auma sparði, það Jesús hafði *léð, fágar hún með f‹le›stri dyggð mjúka og skæra móður guðs er minnkar alla hryggð.
3. Þ‹a›r s‹tó›ð kurteis kirkjaog klénust Máríu s‹krif›t, gjör með hagleik Grikkja er gullhlaðs hafði nift keypt með sínum fögrum fjám, sa‹t þar form› hins sæta guðs í sinnar móður knjám.
4. Þessi en unga ekkjaátti fríðan svein; nú mun b‹r›úði blekkja bráðliga hörmung ein. Serkja herr með sorg og stríð, krist‹ið› fólk í keisarans land .................................. tíð.
5. Þeirra stríð ið strangastyggir marga kvon, falsarar þessir fanga fríðan ekkju son, hafa svo langt í heiminn út, þröngva honum í þrældóms nauð, og þoldi marga sút.
6. Orkar ekki að vinnajungi neina gjörð, taka þeir svein enn svinna og setja hann niður í jörð í dýflissu djúpa þá, ætla þeir að mannlig hönd engi skuli honum ná.
7. Sárliga syrgir heimasveinsins móðir nú, hrundin hvítra seima, heitur á Máríu frú, hverdagliga fyrir hennar skrift kærir snót með hjartans hryggð, hverju hún var svipt.
8. Fór svo fljóðs um háttufimmtán daga í samt, þrautir þyngja máttu og þótti eigi skammt, gengr fram fyrir guðdómsport, sagði hún til sætri mey svo sem hér er ort.
9. „Þú ert það æsta yndisem englakóngurinn gaf, hverr þann harminn fyndi að huggaðir eigi af, nema eg hrygg er heit á þig, verlaus kvinnan, von mín sæt, viltu ei heyra mig?
10. Varla má nú sýnastvorkunnlæti þitt, ef svo skal sveinninn týnast [sætast yndi mitt], *eða ætli, meylig mynd, að tregi mig ekki tigið barn er tók eg það með synd?
11. Hvort er skýrðir skiptaskilning þenna mér, eg skal sætan svipta syni í burt frá þér. Skaltu hann ei fyrri fá en lætur þú mig, lifandi hjálpin, ljúfum sveini ná.“
12. Skaparaskriftin hæsta,skorin með stein og trjám, ber hún barnið æsta burt úr móðurknjám, vefur að einum silkisveip, í læstri kistu lýkur hún þann er lífs úr faðmi greip.
13. Nú er að segja frá sveini,hann situr í löndin út, honum er margt að meini, mæddur í harmi og sút, en ungi kennir eina nátt ilminn þann sem inni var, opnast húsið brátt.
14. Í *dýflissu dimmadrottins móðir kemr, minnkar myrkrið *grimma, mildin þetta fremr, ljós af henni lifandi skein; meiði sýndist Máría döpr, móðir talar við svein:
15. „Mér var móður þinnarmótgjörð harmi fylld, elsku missta eg minnar mest fyrir þína skyld, son minn tók hún sjálf af mér, fæ eg eigi í faðmi spennt fyrr en náir hún þér.
16. Gakktu um geymslur tvennar,granda mun þér fátt, far nú heim til hennar og hraða þig sem þú mátt.“ Féllu af honum fjötrabönd, heilan gjörði enn sjúka svein, sællar Máríu hönd.
17. Ferðast fleina meiðir,fögnuður gekk í hönd, heftast hvergi leiðir, hvorki um sjó né lönd. Frú Máría ferðum ræðr. Garpurinn kemur í Greciam heim, á garðinn sinnar mæðr.
18. Svanninn sveininn ungasér og þekkir hann. Frelsast fljóð af þunga og fram til kirkju rann; huggan upp í hjartað sté. Jesúm ber með yndisgrát aftur í Máríu kné.
19. Hver má skepnan skýraeða skilning koma þar á, hversu drósin dýra, drottning heiðrar þá er fyrir brúðar bræði grein, lítilætið lofaði sjálft, að leysa þenna svein.
20. Lífsins lestir óðirleika um hjartarót, gjörum vér, göfgust móðir, guði og þér á mót, engi veit svo syndgan sig ..................... blessuð brúður, að biðja hjálpar þig.
21. Öllum oss þá deyjum,jungfrú, vertu nær, valin af verald‹ar meyjum að verð›a móðir skær, lausnara þess er líf gaf oss fyrir það hold er fæddir þú og festur var ‹u›p‹p› á kross.
22. ‹Fyrir› þá miskunn mjúkaer meyjar brjóstið sté, græð þú sálu sjúka þótt syndir kunni að ske, leið þú oss í líknar hafn, Maris Stella, móðir guðs, makliga ber það nafn.
23. Þú ert ein listug liljaer lifir í drottins höll, þínu valdi og vilja veröldin lýtur öll. Skepnan kennir skylda sig, heiðarliga sem hjartað kann, að heiðra og dýrka þig.
24. Þú mátt huggan heita,hjálp og miskunn kærst allra sjúkra sveita, sjálfum drottni næst. Þar sem öndin örvænt nær þar til grætur þér fyrir knjám að þína ásjá fær.
25. Hvað má, sætlig sæla,syndug tunga mín mynda neitt eða mæla um mildiverkin þín þar sem englar, jörð og menn fá þitt aldri fullgjört lof þótt *fari til allir senn? Amen. AthugagreinarHandrit: A: AM 721 4to, bl. 23r–24r. Frá því eru þessi handrit: AM 710a 4to, bl. 1–11 (afskrift Jóns Ólafssonar). JS 581 4to, s. 68–77 (afskrift Hallgríms Scheving af AM 710a 4to). Í Lbs 2166 4to eru tvær afskriftir kvæðisins. Aðra hefur Páll Eggert Ólason gert beint eftir A og stuðst við AM 710a 4to. Hin er eftir Jón Þorkelsson sem skrifar eftir Páli Eggert og JS 581 4to. B: JS470 8vo, nr. 124 (skrifað á seinni hluta 18. aldar). Í því eru 17 erindi: 1–7, 11–18, 25 og 23. Lbs 201 8vo, s. 278–285 (afskrift Páls Pálssonar eftir handriti í safni Jóns Árnasonar). Síðar hefur skrifari bætt við lesbrigðum úr uppskrift Shevings í JS 581 4to. Lesbrigði: 2.4 léð] < lied B. lid A.
10. erindi vantar í B.10.4 [sætast yndi mitt] tilgáta Sig. Nordal í Íslenzkri lestrarbók. Línan hefur gleymst í A. [og særast hjarta mitt] tilgáta Jóns Þorkelssonar. 10.5 eða] < tilgáta Sig. Nordal í Íslenzkri lestrarbók en atkvæði ætti að vera langt (JH). ok A. 14.1 dýflissu] < diplitzu B. dyblizti (?) A. 14.3 dimma] B. grimma A. (Íslenzk miðaldakvæði II, bls. 162–168) |
