Vísur af Máríu Magdalene II

Ágætt óðar efni
yður skal bjóða, blezuð frú,
mildust mér ei hefni
þó mín sé dirfð úr hófi nú.
Feginn vil eg þér fagran lofsöng færa.
Viljan þigg en vorkynn mér
því vesliga fer
háleit himna kæra.

Sárum syndum mínum
svipt mér öllum burtu frá
og krönkum kvalanna pínum
krjúpa vil eg þinna hnjá.
Af ljótri munnshöfn leys þú böndin tungu.
Hjartað mitt þú hreinsa og brjóst
af heimsins gjóst
og öllu efni þungu.

Þrjú voru systkin sætu
sancta Martha og Lazarum
Máríu sællar mætu
mun þín eign á vísunum.
Magdalenam mega þig allir kenna
af kastala þeim að kjörinn var þér
af Kristi hér,
blóminn bjartra kvenna.

Þú hlauzt hér í heimi
háva tign að ætt og slekt.
Gull með glæstum seimi
gaf yður skaparinn nóga mekt.
Fríborinn varla finnast kann en þessi
í Róma borrgar ríki upp fædd
og reifum klædd
sem greinir í guðspjalls versi.

Heims náttúran hála
hana vill prýða allri makt
til svika og sannra tála
svo er af henni jafnan sagt.
Holdið breyskt lætur harðla fátt í móti.
Óhreinn andi enn illi gestr
er þó vestr
að öngu vægir hóti.

Þessir óvinir ýta
á hana stríða með margri þraut.
Blezuð brúðrin hvíta
berst nú langt of logunum braut.
Syndir margar sóttu fast að henni.
Aumliga nokkuð æfin stóð
meðan ungt var fljóð.
Glöggt ei greina eg nenni.

Frú vill fénu lóga.
Flestallt gekk þá henni í vil
með ást og ölværð nóga
sem auðar Gefni lysti til.
Gull og silfur gaf hun til beggja handa.
Var því allt sem vildi sprund
á veraldar grund
fyrir lýða sveit og landa.

Höfuðsyndir harðar
eru höldum nær þá drekka vín
og mestu máli varðar
ef manneskjan skal gæta sín.
Séð gat ei við svikunum óhreins anda.
Heimreinn lék við hringa brú
úr hófi nú
með ljótum lífsins vanda.

Léttu þessu lífi
lausnarinn gaf til hjálpar ráð.
Frá synda sáru kífi
signaða myskunn veitti og náð.
Þá að græðarinn vor hann gekk um heim með sóma
að kenna öllum kristna trú
sem komið er nú
með blezuðum sínum blóma.

Þar sem græðarinn gisti
og göfugar héldu veizlur menn
sætan sjálfum Kristi
sancta Martha þjónar enn.
Frá eg kærligan forgang veitti og beina
með allra handa jurtir og blóm
fekk fögur og fróm
himna brúðurin hreina.

Fögnuð fekk til handa
hin fræga systir Máríá.
Hjálparinn himins og landa
henni gisti optliga hjá.
Við vorn herra vinskap hélt hun blíðan
systkin þessa sannliga naut
í sinni þraut
sem lesið er löngum síðan.

Græðarinn gimstein þenna
göfuga Martha lækna vann
af blóðrás breyskra kvenna
burt því meini skúfaði hann.
Hun snart hans klæði sem snöggvast einu sinni.
„Vertu heil“, segir vor herra, „nú
fyrir valda trú
í mjúkri myskunn minni„.

Dreki var digr að líta
er deyddi bæði menn og hjörð.
Hennar höndin hvíta
hægliga sló honum niður við jörð.
Var hann svo drepinn af völdu staðarins mengi.
Þökkuðu allir þýðum Krist
og þorna Rist.
Það var uppi lengi.

Stofnar stoltulig sæta
stóra kirkju og fagra að sjá.
Vígja lét musterið mæta
Martha heilög byskupa þrjá.
Veizlu gjörir og vill nú drykkinn þrjóta.
Drottinn sneri þá vatni í vín
fyrir vinkonu sín,
gimsteinn göfugra snóta.

Einum ungum manni
að hana fýsti að heyra og sjá
hjálpaði heilagur svanni
hann lá dauður í djúpri á.
Nátt með dag og nær til nóns hinn þriðja
græðarinn himna gaf honum líf
fyrir göfuga víf
því hun réð hjálpar biðja.

Nú skeður nokkru sinni
nýtur drottinn himna rans
situr til snæðings inni
Símonar svo heitanda manns.
Grátandi að gekk þar inn ein kvinna.
Til fóta Jesús féll hun niðr
og fyrir sér biðr.
Óráða iðrast sinna.

Mariam Martham systir
Magdalenam hrygg að sjá
föður vors fætur kyssti.
Flóði tár af augum þá.
Þvo hún hans fætur og þerrði í sínu hári.
Til baka við Krist að brúðurin stóð
þár bar hun sinn móð
af glæpa grimmu fári.

Buðk sér bar í hendi
brúður himnanna fögur og mæt.
Ilm um hús allt kenndi
ógurligana þóttu sæt
hun smyr þá líkama lausnara vors enn hreina.
Síðan fékk sú signaða snót
á syndum bót
misverka og svo meina.

Símonar sinni er verra
svoddan þanka til hennar ber.
Hann reiknast réttur herra
og rekur hana ekki í burt frá sér.
Gjört hefur hun svo glæpi stóra og þunga.
Í höfuðsyndum hagað svo sér
í heimi hér
að telja má ei tunga.

Himna kóngurinn halla
hefur í móti ræðu sín.
„Þá vil eg elska alla
er auðmjúkliga krjúpa til mín.
Klárliga er hún kvitt af synd og pínu.
Hjálpa þeim hana heita á
eða hvað hún vill fá
í valdi hefir eg mínu.„

Júdas Skaríot armi
ágirndar kom að honum hlaup.
Hann kvelst í krönkum harmi
hann kærir að dregið sé af sér kaup.
Þrjátigi peninga þikkir honum upp á vanta.
Enn tíunda part það trúi eg að sé
hann telji á fé
svo hafi párið panta.

Buðkur smyrsla enn bjarti
brúði kostaði hundruð þrjú.
Hann segir að sínum parti
sig skuli enginn ræna nú.
Fyrir soddan efni seldi hann lausnarann landa.
Þrjátigi peninga þar í gen
hann þiggur í lén
af ráðum forna fjanda.

Svarar þá signaður herra
syndugum Júdas Skaríot,
„Víst er yðart verra
sem vilja henni tala á mót.
Graptar embætti gjörði hún mér í slíku
að smyrja mann fyrir margskyns neyð
á móti deyð
sem mér mun skammt að líku.

Drottning dýr á láði,
dúka þöllin klár og fín,
barn ei brúðurin náði
blíð að eiga við kóngi sín.
Hún heitir á mætu Máríu Magdalena
síðan með henni eldi jókst
og allvel tókst
hún gjörði guði að þéna.

Páll hét prestur að nafni
prúðri Máríu lagði í mót
að hún væri eigi helgra jafni.
Hefndi honum þess guð fyrir snót.
Hans varð hestur úr hófi galinn til reiða.
Ótti og hrðsla yfir hann kemr
og iðran fremr.
Sér gjörir hjálpar beiða.

Riddari ríkur að sóma
rétt í orustu fanginn var
barður og beygður í dróma.
Bjarga vildi enginn þar.
„Sem lausnarinn sjálfur líknaði menja þöllu
svo leysi hún mig frá lýðum nú
hin ljósa frú!„
Hann fór burt frjáls með öllu.

Annar alleins líka
aumliga fótum fjötraður lá.
Af þessum riddara ríka
reyfarar vildu peninga fá.
Sárliga jafnan sá hann sinn ráðinn dauða.
Blezaða Máríam biður hér
að bjarga sér.
Hún svipti hann svoddan nauða.

Fjöldi fræknra manna
fóru á skipi yfir eina á
og ágæt auðar Nanna
er elskaði jafnan Máríá.
Drukknuðu allir í djúpri móðu strangri.
Barn sitt gaf hún í blezað klaustr
en blóminn traustr
leysti hana lífs frá klandri.

Mær ein mjúk í sinnu
móður sinni fylgdi um lönd.
Víst var ei til vinnu
visnaði á henni hægri hönd.
Fingur allir fallnir voru í lófa.
Til Magdalenam meyjan gekk
og myskunn fékk.
Heil varð hringa tróða.

Sjónlaus seima Baldur
sig lét leiða kirkju til.
Hann lifði svo langan alldur
á ljósa heitir hann menja Bil.
Til hennar musteris hann skuli jafnan ganga.
Honum gaf sýn í samri stund
eð signaða sprund
um æfi sína langa.

Riddari ríkur að seimi
- rétt skal greina jarteign þá -
hoskur hér í heimi
heiðraði jafnan Máríía.
Hann fekk næsta nökkuð snöggvan dauða.
Í bardaga féll sá blezaðri ann
hinn breyski mann.
Það stofnar til stórra náða.

Fólk hans furðu grátið
frú Magdalenam biður með trú
að líkamann lifna láti
so ljótar játi hann syndir nú
og alla reiðu öðling mætti hljóta.
Þetta veittist þegar í stað
sem þjóðin bað
en lengur ei lífs að njóta.

Jarteign furðu fína
af manni einum mun eg enn tjá.
Hann játaði syndir sínar
saman á einni stórri skrá
og leggur á altari ljósrar Máríe myndar.
Í burt hvarf letrið blaðinu af
það blezuð gaf
svo missti hann margrar syndar.

Maður réð mektugur vitja
til Máríu kirkju eitthvert sinn.
Fyrir honum feðgar sitja
fimm eða sex það óttast hinn
því hann vann á þeirra bróður í stríði.
Föður hans tók í fang á sér
og fyrir sig ber.
Hygg eg hefndin bíði.

Af hjarta beint og brjósti
biður hann Máríam sjá til nú
þeim í þanka ljósti
þeir gefi satt og haldi trú.
Falla allir fram á kné fyrir stilli
og vera skuli þetta í valdi hans
þess valda manns.
Gekk svo göfug á milli.

Fleiri eru fagurlig dæmi
en fái eg greint í óði mín.
Meir þrýtur málið og næmi
því Magdalena háleit skín
yfir alla jörð svo eigi má við hana líkja
í eilífri engla vist
með Jesúm Krist,
herra himna ríkja.

Minnast má eg ei annað
að Máríam átti bróður sér,
sögurnar vilja sanna,
sá var lengi í heimi hér.
Hann varð daprar dauðans dyr að ganga.
Báru systur beiskan grát
fyrir bróður lát
og ánauð ofsa stranga.

Nú kemur lausnarinn landa
þar að Lazarus var fjörvi frá
fýstur sorga að vanda.
Síðan honum í móti gá.
Bróður sinn þær biðja lifna láta.
„Gangið þangað“, að græðarinn tér,
„sem gröfin hans er“.
Þeim gjörir þessu að játa.

Mjúku máli og hörðu
meistarinn allra talar við sig.
„Rís upp réttur úr jörðu
og reika hvert sem lystir þig!
Í föður míns nafni frelsa eg þig af dauða
og alla þá að minnast mín
í meinum sín
til stórra stofna nauða„.

Lifði Lazarus lengi
með ljósa skírn og helga trú.
Til skaparans skýru mengi
skipar hann sig í selskap nú.
En eftir dauða drottins vors ens sára
byskups tígn fekk blezaður þá
sem bækur tjá
það var þrjátigu ára.

Mig tekur margt að meina
mest því öngva fræði kann.
Í óði ei má greina
allt það gott sem gjört hefur hann.
Margan segir hann manninn reisti af dauða
með annarri hjálp út í frá
svo ei má tjá
við ríka rétt sem snauða.

Heilög hrundin spanga
heimi öllum tekur sig frá.
Í eyðimörk gjörir að ganga
guðs vinkona Máríá.
Þrjátigu ára þar var líknin manna
hvern dag hafin af hölda láð
í himna náð
synda lausnin sanna.

Vill nú lindin ljúfa
líða þessum heimi úr.
Dýrlig drottins dúfa
dauðans þiggur harða skúr.
Maximium byskup mektug þá vill vitja
„Í kapellu kom með klerka þín
hjá kirkju mín.
Þá mun eg þar fyrir sitja.„

Bergði blóminn sveita
blóði og holdi drottins þá.
Lofgjörð lýðir veita
ljósi bjartari Máríá.
Heilaga smurning hafa vill lífið ljósa
sem gjörði hún sjálf við græðarans líf
það göfuga víf.
Ei má æðri kjósa.

Hafin var hjálpin manna
af helgum englum jörðu af.
Dæmin dýrlig sanna
drottinn þessi launin gaf.
Hún mun nærri oss í nauðum standa.
Múka öllum myskunn þiggr
þá mest á liggr
við föður og helgan anda.

Birtist blóminn svinni,
blezuð Máría eina nátt,
Marta systur sinni
og sá hana líða til himna hátt.
Klerkum sínum kæran innti þetta.
Sótt tók mikla í samri stund
eð signaða sprund.
Vill ei vífi létta.

„Trúi eg tígnin mæta“,
talaði þá fyrir munni sín,
„Máría systir sæta
sú hefur lofað að vitja mín.
Mér brast aldri mætrar orð í lfí.
Allt í senn tók mál og megn
af menja Gefn
þegar tók þrengja að vífi.

Dökkvir djöfla árar
drógust að í þessari stund.
Vita ef syndir sárar
sæi þeir á menja grund.
Ljosin öll þau lifðu í húsi sínu
slökkti en vesta vítis þjóð
með vesligan móð.
Hjálpi Kristur kæru!

Fýsist fólkið þrúðar
fögur að kveikja ljósin smá.
En blezaða systir brúðar
björt réð tendra kertin þá.
Þau loguðu fagurt er lýðir kvómu til snjallir.
Flýðu í burtu fjandur þá
sem fljótast má.
Þetta undrast allir.

Segir þá signuð frúa
seggjum öllum jarteign þá
og biður nú bragna trúa
að bjargaði henni Máríá.
Síðan talaði sjálfur lausnarinn sveita:
„Kæra vinkona, kom til mín,
sú kröptum skín,
í hæstu himna reita„.

Ei mun eg fyrðum fleira
fyrst að sinni skýra í brag.
Margt er mikið og meira
merkiligt um systra hag.
Eg hefi stirða hegðan máls og hljóða.
Þessi dirfð úr dæmum er
sem dró eg að mér
diktan ykkur að bjóða.

Bið eg nú systur báðar
blezanligar að hjálpa mér
svo ykkrar njóti eg náðar
nær sem drottinn reiður er.
Honum á móti hefur eg gjört að stríða
sem grimmur vargur að grípa bráð.
Það get eg ei tjáð
hvað hann hefur átt um líða.

Nú vil eg feginn falla
til fóta drottins skaparans
og æfi mína alla
eg legg upp á myskunn hans.
Í hugsan máli hvað er eg gjöri eð versta.
Trautt mun vera svo afgjörð ill,
þess iðrast vill,
hann muni hjálpin bresta.

Öfundar eitrið stranga
oft hefur kastast brjóstið í.
Um lífdaga mína langa
látið hefi eg seint af því.
Í drambi viljað dreiza mest yfir alla,
forsmáð þannin fólkið mætt,
að fjám og ætt,
kvinnur rétt sem kalla.

Rangan reiðinnar skugga
rétt hefi eg oft með stóran hast
sú vill bölvuð brugga
í brjósti mínu nógu fast.
Við föður og móður frændur stygða eg góða.
Þolda eg illa því var ver
það móti mér er
þeim yfir mig áttu að bjóða.

Girnst hefi eg, græðarinn sæti,
góz og peninga annarra á.
Lausnarans lítillæti
lítt var mér fyrir augum þá.
Leti hefi eg langt úr öllum máta
skúfað í burt minn skaparinn þýðr
að skyldan býð.
Þér vil eg þessu játa.

Í gulli og góðum klæðum
gulam hefur eg verið í vil.
Í rétta fjöld á fæðum
framar en mín var þörfin til.
Með ofneyzlu og allskyns líkams beiðni
föstu tíðirnar fellt hefi eg niðr
svo er minn siðr,
samjafn hartnær heiðni.

Eg hefi lífið ljóta
lagt í alla saurgan nær.
Hefnd mun eg harða hljóta
ef hjálpir öngvar sálin fær.
Það er ómöguligt mér í kvæði að greina
hvað sauma synd sú orkað getr
þó eigi sé betr
að mig vill skemma og skeina.

Sendi nú sóminn landa
sjaufalds andagiptir oss
sá fyrstur var fóta og handa
í frosti negldur á helgan kross.
guð faðir með geislum helgum sínum
láti mig hafa löstu bætt
þá lífi er hætt
á dauða deginum mínum.

Ynnilig æðst kóróna,
Jesús móðir elskuleg,
þér vil eg gjarnan þjóna.
Til þinnar hjálpar treysti eg.
Máría drottning mýk þú sonar þíns reiði
að myskunn drottins mega eg fá
þá mest liggur á.
Mér eg hennar beiði.

Máría Magðalena
mitt komi til að verja mál.
Láttu ei, lindin kléna,
ljóta fjandur flekka sál.
Mér er um megn í móti þeim að berjast.
Brigslin munu þeir bjóða nú
nema bjargir þú
því eg kann öngu að verjast.

Máría minnkar vanda.
Máría fær sína bón.
Máría mun nær standa.
Hjá Máríu er öll góð vón.
Máría þessi Magðalena heitir.
Máría kalli mig til sín
þar Máría skín.
Máría allt gott veitir.

Ljúfust líknin manna,
lífguð fögrum blómanum,
ágæt auðar Nanna,
öllum hlaðin er sómanum.
Vertu blezuð vorkunnlát þó brjótum.
Hjálp munu allir höldar fá,
þig heita á,
þegar að vær þín njótum.

Föður sem frændur snjalla
fel eg í valdi náða þín,
móður og mína alla
Magðalena frelsi af pín.
Ástvini mína einkum vil eg til skilja.
Guð himnanna gefi mér sætr
að girnast mætr
það sem þér er til vilja.

Mjög er mín fákæn fræði
að færa lengur yður í óð
eða setja saman í kvæði
svoddan efni um blezað fljóð.
Þó bið eg Máríam þessar vísur þiggja
launin skil eg mér ljúf og blíð
fyrir ljóða smíð
þá mér þikkir mest á liggja.

Þú munt þýða kenna
þinn elskuga með fljóðunum
að braginn bað mig þenna
binda í orða hljóðunum.
Hennar sál þú hjálpa af allri mæði
hvort heldur þarf með lindin vífs
liðin eða lífs
þó fátækligt sé fræði.

Máría mun eg enn beiða
minna synda gjaldi eigi að
sem þig vill háleit heiðra
hvíldar gef þeim mjúkan stað.
Annars heims þá öndin skilst frá lífi
svikunum öllum sjáum vær við
so að Sátans lið
sálina ei fordrífi.

Beið eg um bragna svinna
bæti óðinn hver sem kann
margt má mikið að finna.
Myndar öngrar nær er hann.
Umlíðið þó eigi fári sem stæði
hugurinn víða um heiminn fer
meðan heilsan er.
Svo er allt mitt æði.

Nú trú eg ljóðum linni
lítillátliga biður eg þess
fyrir minni sálu og sinni
syngi allir Máríu vers.
Þeir sem lesa eða diktan þessa heyra
lausnarinn sætur líkni þeim
sá leysti heim
og heltir út helgum dreyra.

Máría Magðalena,
Máría svipt mig meinunum,
Máría mun eg þér þéna
því Máría er göfug í greinunum.
Máría vil eg mærðar smíðið senda.
Máría hjálpi mér frá neyð
í mínum deyð.
Máría fel eg þér enda.
Amen.
57.2 ;Gulam; er þolfall af latneska orðinu ;gula; sem merkir „ofát“, eina af höfuðsyndunum.
64-66 Nokkrar línur eru hér skaddaðar í handritinu en endurgerð Jóns Helgasonar
virðist alls staðar örugg.
(Íslenzk miðaldakvæði II:389–401)
(Haukur Þorgeirsson bjó til skjábirtingar)