Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3127)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
HarðvetrarkvæðiFyrsta ljóðlína:Margur harður vetrinn var
Höfundur:Björn Jónsson á Skarðsá
Heimild:Andvari. bls.38. árgangur 1913, bls. 104–110
Viðm.ártal:≈ 1625
Tímasetning:1625
Skýringar
Eitt kvæði Bjarnar Jónssonar um þann mikla jarðbannsvetur Anno 1625.
Fyrirsögnin sködduð í AM155, nema hvað þar stendur „Harðvetrakvæði„. Prentað í Andvara eftir tveim handritum: AM. 155. 8vo, sem er skrifað um 1640—50, og handritinu 21. 8vo meðal íslenskra handrita í Ríkisbókasafninu í Stokkhólmi, og er það skrifað nálægt 1660. — Það eru erindi nr. 13 og 14 sem eru undir hinu dýrara afbrigði háttarins. Margur harður vetrinn var,
2. Hrafna-Flóki fyrst þá réðferju hingað renna, hyskið fylgdi hjörðu með, hér var vetur tvenna, að kom hríð, svo alt kvikféð annar drap, en vistin þvar, margur harður vetur var,er þá kent við ís landeð, allan huldi græði,1 þó hefir verið þessi í mesta æði.
3. Enn nam vetur undra-stríðÍslendingum sýna, er Arnór bjó í Óslandshlíð á gekk sultar pína,2 snauðum dæmdu dauðans hríð, þó drægist undan heljarfar, margur harður vetur var,nú kom þvílík nauðatíð, naumt trú ég á stæði, þó hefir verið þessi í mesta æði.
4. Vetrarhörku hríðin einhér á landið knúði, þá Droplaugarson með giftugrein goð Spak-Bersa rúði,4 þar til trúin hreifðist hrein, hétu á skaparann sólar, margur harður vetur var,linaði vinda, lægði mein, leysti upp jarðargæði, þó heflr verið þessi i mesta æði.
5. Fleiri voru í fyrri öld,fén af mönnum sneyddu, og hörkuárin kynstra köld kappa sjálfa deyddu; sárleg heyrast syndagjöld, er sótti menn og skepnurnar, margur harður vetur var.Eins eru núna vor þar völd, þó verði hrygðarmæði, þó hefir verið þessi í mestu æði.
6. Fellivetrar fjárins hrapfrónið lagði’ í eyði og jarganlega jóra drap, þá Jörundur biskup deyði,5 jökull huldi Ginnungs gap, gróða lítinn jörðin bar, margur harður vetur var,eins kom núna auðsins tap, alt sem léki á þræði, þó hefir verið þessi í mestu æði.
7. Ekki get eg alla tíntillskuveturna slíka, er áður hafa ógnir sýnt, en angrað snauða og ríka; einn eg man, þann ei lék fínt og undra stríður fram úr skar,6 margur harður vetur var,fékk menn bæði blóðfall pínt7 og bölsins sultar skæði,8 þó hefir verið þessi í mestu æði.
8. Sá hefir verið verstur þóí voru allra minni, eftir fylgdu árin tvó með eymdar blóðsóttinni,9 fárið hungurs fólkið sló, fékk ei bjargað land né mar, margur harður vetur var,níu þúsund niður dó, nýt svo reikna fræði, þó hefir verið þessi í mestu æði.
9. Nú þyki mér árferð ein,og þann vetur eg greini, að hölda grípi hungurs mein með hörðu neyðar kveini, utan komi iðran hrein, því illt er stundað hér og hvar, margur harður vetur var,þá mun réna missis mein, maturinn gefst og klæði, því hefir verið þessi í mestu æði.
10. Dárlegt komið dramb var nú,dreyssið vildi ei réna, þybbin voru’ og harðlynd hjú, héldust ofgóð þéna, niður fallin trygð sem trú, tálið hert með nauða svar, margur harður vetur var.Að-sjá, lýður, og aftur snú, eru það heilræði. Því hefir verið þessi i mestu æði.10
11. Verð eg aftur víkja ennveturar til hins liðna: hann hefir deytt og hrakið menn, hörku látið skriðna, fjánum eytt í sulli senn, svo er að spyrja nær og fjar, margur harður vetur var,þrálátt vorið kulda kenn, kyrkir jarðar sæði. Þó hefir verið þessi i mesta æði.
12. Hólakirkja gömul og góð,getið er þess um veldi harða marga hríð af stóð, hana braut og felldi;11 minnilegur því mun þjóð þybburinn liðinn mýktarspar, margur harður vetur var,mörg persóna fræða fróð frá eg þar vígslu næði. Því hefir verið þessi í mesta æði.
13. Úfinn, stýfinn, þæfinn, þrár,þægði, hryggði mengi, snæfur, kófinn, ýfinn ár ægði byggðum lengi, svældi hölda fjölda fjár, faldi veldi kulda hjar, margur harður vetur var,voðastríðinn, veðrahár, víða neyða svæði. Þó hefir verið þessi i mesta æði.
14. Ósa læsir ísinn strítt,allan fyllir gljóður,12 reisir gusur, blæs óblítt, brallar illa óður, veiði góða líður lítt, læðist héðra’ og þaðra snar,13 margur harður vetur var,fargar mergjum hvergi hlýtt, hör gaf vörgum fæði. Þó hefir verið þessi í mestu æði.
15. Þegar árin gengu góð,guði þökkuðu eigi, von er á að þjáning þjóð þessa líða megi; upp því vakna öldin fróð, er nú tími vitjunar, margur harður vetur var,svo náðartími náms um slóð neinn ei undir træði. Því hefir verið þessi í mesta æði.
16. Hjartans iðrnn hugsum á,höfum bæn til reiðu, miskunn drottins munum þá mæta’ og láni greiðu, þenkjum dæmi Ninive ná,14 náð fékk borgarlýðurinn þar, margur harður vetur var,eins vill guð oss alla sjá, þó ógnir slíkar hræði, þó hefir verið þessi í mesta æði.
17. Gerum iðrun, góðir menn,gætum að í tíma, hönd ei styttist herrans enn, hugarins böl skal rýma, drottinn hlífir sínum senn, sér eymd vora og (með)aumkvar, margur harður vetur var.Máls til þagnar þanninn renn, þetta lyktar fræði, þó hafi verið þessi i mesta æði. Hér læt eg fylgja hvað hann sá víkingur veturinn leyfði mér eftir: Fjórir klárar, fimm kýr, færar ærnar tólf tvær hjara gera hjá mér, hýrum skýrist eign rýr; aurar fóru, valt var, veran er sem bláber. Næring stýrir heims hár hér oss lér, ef trú sér. Athugagreinar1. Á spássíu 155: „þriðji fundur lands fékk nafn“.
2. Á spássíu 155: „les Ólafs kongs sögu“.
3. því 21.
4. Hér er á spássíu 155 vitnað í „Sögu Helga og Gríms“.
5. Á spássíu 155: „Anno 1313 dó Jörundur biskup“.,
6. Á spássíu 155: „1602 kynjavetur“.
7. bani blóðfalls 155.
8. Á spássíu 155: „1603 blóðsóttarár“.
9. Á spássíu 155: „1604 eymdarár“.
10. Hér endar Stokkhólmshandritið.11) Á spássíu i 155; „Liðið frá falli hinnar fyrri kirkju 230 ár; les Flateyjarmál“. — Hólakirkju brant 1394 á jólum, og nú aftur 1624.
12. „glóður = sjór“, hdr.
13. „héðra: hér, þaðra: þar“, hdr.
14. „Jónas 4. kap“, hdr. |
