Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3127)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
AxarhamarsbragurFyrsta ljóðlína:Vinur minn góður! viltu skemmtun þiggja?
Ætlaður höfundur:Hallgrímur Pétursson
bls.bls. 63–73
Viðm.ártal:≈ 1700
Flokkur:Ýkjukvæði
Skýringar
Fyrirsögn:
„Axarhamarsbragur kveðinn af séra Jóni eldra Eyjúlfssyni, presti til Borgar- og Álftanessókna frá 1681 til 1701; síðan að Gilsbakka frá 1701 til 1718.“ Kvæði þetta er til í mörgum handritum. Kvæðið var einnig prentað í Almanaki Þjóðvinafélagssins 1923 og er þar um 150 erindi. Segir þar í formála fyrir því: „Öxarhamarsbragur (einnig nefndur Öxar-(Axar)hamasmáldagi eða Öxar-(Axar)hamarskvæði og enn Búlandsríma). Kvæði þetta er mjög misjafnlega langt í handritum; lengst er það í Lbs MEIRA ↲ 1. Vinur minn góður! viltu skemmtun þiggja?Fréttir þær, sem fyrir mig bar, fæ ég þér til skoðunar.
2. Heyrðu hvernig hagaði til í landiþá Hinrik Bjelke höfuðsmann hólmi Garðars stýra vann.
3. Gott árferði gaf þá orsök mörgumbúskapar að stofna stand, stundum fyrir hjónaband.
4. Bar svo til á blíðum sumardegi,til kaupöls nokkur klerkur reið, kannast eg við höklameið.
5. Var með honum vaskur maður á reisu,undir Trölla- áðu háls; innir klerkur svo til máls:
6. „Axarhamar, er hér lítur standa,byggja þér í bragði eg vil, þar befalning mín stendur til.“
7. Alfallinn var ungur sveinn að búa,greindum kostum gengur að; gaman er að heyra það.
8. Nú er hann búinn að nefnda jörðu að taka,segist því í samför prests syngja mega hlutar vers.
9. Máldögunum mun hann eftir spyrja;því skal lesa upp þessa skrá; þegi menn og hlýði á.
10. Austur í Heklu eldaskálinn standi.Axarhamar á þar skóg sem af má hafa mikinn plóg.
11. Norður í Drangey niður komi smiðju,kolin öll þar kurli hann á kylfu þeirri er Grettir fann.
12. Axarhamars útiskemma stendurá Grundarhyrnu greini eg frá þó görpum þyki fjarri sjá.
13. Axarhamars önnur skemma standiá Arnarhyrnu yst við sjó, undir sjálfu norðri þó.
14. Smjör-grásíða og smálkabúrið standiGimbrarkletti ofan á, yfir skefla síst þar má.
15. Annan kofa á þar geymir sverða;norður í helli Höskuldar hafa verður kisturnar.
16. Heygarðana hafi hann Gríms í eyjuen Bárðarhellir í Brynjudal brúki hann fyrir kúa-sal.
17. Mykjuhauginn mun hann bera látabrattan upp á Baulutind þar bælir niður engin kind.
18. Hjallstæðið er hreyfilegt að lítaupp á Mývatnsöræfum, enginn mun það halda skrum.
19. Grindahjallinum gáðan stað má finna,Nesbæjar á núpnum hátt þar nýtur golu úr hverri átt.
20. Hamars bóndinn hefir nóg að vinnaþví að skreiðar hús er hans á Hestafelli norðanlands.
21. Amboðanna er þar líka skemma,í Músardal er hellis-hró, hann er ekki langt frá sjó.
22. Þar á líka þerrivindur heima,á Kjálkanesi kynni ég frá, kann það vel að standast á.
23. Á Eldeyjum, eg vil þess ei dylja,skreiðar er þar skemma löng, hann skal þar hafa búsins föng.
24. Ölföngin sem aðra muni líka,mjöl og bygg, sem malt og grjón, mikið bú þarf fyrirsjón.
25. Hjörð sína hann hirði vestur á landi,Surts í höll þá fjúk og frost að firðum setur þungan kost.
26. Eldishestinn Ullur geymir sverðavið Ódáða hellis hraun sem haldið getur þjóf á laun.
27. Geitakofi að gamalli hefð standiá Víkurbyrðu viður sjó, varla mun þar festa snjó.
28. Hafurinn má hafa í skála einumþar sem Grettir gisti ónáð þá gimbrin Móra fékk hann þjáð.
29. Hrútakofa hafi í Grettis-hlaupi,upp frá Sandi aðgætt sé á Skagfjarðar langvegi.
30. Hauksbók segir að hennar fjárhús standiá Þönglabakka við Þistilfjörð, þar er ætíð nógleg jörð.
31. Stekkurinn og stía unglambannaá Svalbarð norður settur var sökum skjóls og nálægðar.
32. Stöðulvegur í stysta máta og hægurá Hornströndum var hafður fyr, hann má og svo standa kyr.
33. Hellir einn í hrauni Dranga stendur,lömb sín hirði listamann og láti geyma best sem kann.
34. Vilji hann byggja væna rétt og langa,þar sem grundin væri óvölt, velji hann til þess Hellnagölt.
35. Skothúsið er Skeiðs á sandi breiðum,þægilega þjóðbraut frá, þar er refaveiði að fá.
36. Í fossinum, sem fálu Grettir steypti,vatnsmyllan skal vera ónaum, þar vantar sjaldan þéttan straum.
37. Breki er nefndur Bjarneyjar í djúpi,hægur fyrir hestastein, höldum svo ei gjöri mein.
38. Vatnsbólið er vænt sem aldrei þrýtur,austur í Kötlu ein er gjá sem aldrei þarf að moka frá.
39. Axarhamars öskuna flytja verðurog sökkva henni í megin-mar á miðju sundi Grímseyjar.
40. Bæjar-sorpið burtu verður að flytjaí Héraðsvötn við Hegranes, hræðilegt er slíkt umvés.
41. Mín er ekki mærðin fróð til sagna,verð ég þó með veikan mátt við að bæta hróðrar þátt.
42. Svo ábúandinn eftir megi ganga,hvar nefndur staður ítök á og með réttu kann að ná.
43. Jörðin sú, sem ég er um að tala,skógarhögg í Skjaldbreið á, skal þar nógan raftinn fá.
44. Rekaítakið ríkur bendir geirakann að finna í Kjalará, kostinn einn það telja má.
45. Grasatekju garpurinn á með réttu,í Þormóðsskeri skýri eg frá, skipum flytja verður á.
46. Á byrðu skal hann berjalestur eiga,sagt er mér af svinnri þjóð að sé hún yfirferðar-góð.
47. Lyngrif hafi líka ábúandií Hvanndalabjörgum beint, bið eg því sé ekki leynt.
48. Utanvert í Ólafsfjarðarmúlafífutekjan allgóð er; ábúandi hlýði mér.
49. Timburhögg er tilsett Axarhamrií Gunnbjarnarskeri skást, skógurinn þar aldrei brást.
50. Mótakið í miðjum Snæfellsjökli,gumnum þar ég greini frá, gjöra lestir þangað má.
51. Torfristuna trúi eg Hamar eigi,þó ýtum þyki ómaks ról, upp á miðjum Tindastól.
52. Fimmtán nauta fjögra mánaða göngu,á Lóndröngum, sem lýsir skrif, liggjandi við Malarrif.
53. Lambarekstri lýðir gjöra að hrósaí Hrólfssker við Eyjafjörð, oft er þangað rekin hjörð.
54. Tripparekstur til má ætla Hamri,þó kátlegt þyki kvisti brands í Klofajökli Austanlands.
55. Hestagöngu hér með á hann líkaSnæfellsjökli ofan á, aldrei bregðast jörð þar má.
56. Vetrargöngu vel fyrir hundrað sauðiMýrdalsjökli uppi á; aldrei mun þar festa snjá.
57. Vestur í Glámu velji engjateiga;haldi þar til hjúin mörg heyja nóg svo verði björg.
58. Í Henglafjöllum hafa má í seli,en búsmalanum beita skal um Baldjökul og Kaldadal.
59. Hlynnindi eiga hermdri jörð að fylgja;truflast mér nú talið senn, til þess hentar lærða menn.
60. Í Geirfuglaskeri gjörist honum að róa.Þar má hafa búð og bát, bregst þar aldrei skips-uppsát.
61. Fuglaveiði á flekum stunda hlýtureyju Kolbeins utan við. Ekki er þangað langróið.
62. Haustvertíð hann hafi þar og líkaen heimræði haldi þó hvern einn dag með kyrrð og ró.
63. Sölvafjöru og selveiði hann hafiá Tvídægru við tjarnirnar, til er nóg af slíku þar.
64. Laxaveiði líka má hann brúka;kapítulinn kennir oss að kerið heiti Bjarnarfoss.
65. Í Hveravötnum hafi silungsveiði,Geitlandsjökli eggver á, Æðardún og skurmin smá.
66. Kynja góða kofna- og lundatekjuhefir norður í Hörðubreið, hæg og stutt er þessi leið.
67. Hákarlsdrátt hann hafi á Sporðagrunni,en hnýsudráp við Reykjaröst þar raula þung á straumaköst.
68. Diðrik Píning dæmt hefir allan rekaum Holtavörðuheiði og sand, hvað sem helst þar berst á land.
69. Alla vöru, eins sem járn og færi,sækja skal í Siglufjörð; sérhvað prýðir kostajörð.
70. Tröllakirkja til er á vestursveitum,sínar tíðir syngi þar sér til undirvísunar.
71. Allir þeir á Axarhamri búa,að liðnum þeirra lífsstundum legstað eiga í Hvanndölum.
72. Stígson Páll, sá stóri höfuðsmaður,skikkun marga skíra gaf, skilst mér ein hér lúti af.
73. Skálholtsstiptis skal af kirkjujörðumtillög nokkur taka þá, tilgreind beneficia.
74. Á Helgafelli hafi hann mauk til grautaen þvættistunnu á Staðastað, styrkur er Hamars bónda það.
75. Miklaholtsprestur, maður hver sem verður,sortutunnu senda skal og selskropp einn úr Haukadal.
76. Frá Staðarhrauni sterkur öskuberi,rekuspaði úr Reykholti, reip Gilsbakki láti í té.
77. Stafholt greiði stóran kopp til þarfa.Húsafell skal hafa í akt að heykrók fái og sóp til lagt.
78. Kvennabrekka kæsimaga sendiúr Hjarðarholti þyril því það mun brúkað handverk í.
79. Sömuleiðis sá sem býr í Hvammigildan fjárhund greiða skal, og gæruskinn úr Hítardal.
80. Þó herra Vilkin hafi ei gjört að ritaítök skilin áður sögð, andvirki og föng til lögð.
81. Axarhamri árlega til leggiststöðum þessum stórum af Stígson Páll sem henni gaf.
82. Í máldaganum meira las ég ekki,hvar Axarhamar ítök á upp að telja geng ég frá.
83. Ekkert má hann undan hefða láta;finnist nokkur forsómun, fullkomlega sekur mun.
84. Fáein hjón skal fleina álfur taka,verkastór og vinnudæl, veðurglögg og lukkusæl.
85. Dalmann verkum drengjum skipti meður:Grettir fjárins gæta skal en Grámann hafi kúa-sal.
86. Skyndifótur skal til ferða senduren Ármann hafi hesta-hró, hrindi Refur skútu á sjó.
87. Austri smíði allt sem vera byrjar,Högni flutnings hafi kið en Hörður risti svörð við hlið.
88. Ormur slái engjateiga glaður,nýti grösin Naddoddur en neyti skóga Haddbroddur.
89. Fífu sæki frímóðugur Kárien eggver nýti Óspakur, allan reka Þormóður.
90. Selaveiði sæki Þrándur illien berin lesi Bárður öll, ber Ingólfur viðar-tröll.
91. Kolin höggvi Kolur einn í Njáluen Kvillanus við kamarhús, Krákur rétti soðmats-krús.
92. Vel tólf hundruð vill hver þeirra hafaí sitt kaupið ekki klént í íðil-vörum tvennt og þrennt.
93. Bústýran sé baugs hjá þolli stríðum,Þorbjörg digra þokka frú, þrýstin vel um mjaðmir sú.
94. Hallgerður á Hlíðarenda forðum, Gríma,ráðskonan sé rembilát, reiknuð oft við þjófa smát.
95. Þar næst hafi þernu yfrið stóra,Skjaldgerði með skorpinn haus, skal þar aldrei vanta raus.
96. Fála, Gála, Flegða, Jena og Syrpa,flagðið Gríma, Flumgerður, Ferlegíma og Valriður.
97. Skuld hin vonda skal og niðurseta,og skammar greyið Skaðvaldur, skollans líki ferlegur.
98. Vinnustelpur vilja kaupið hafa,átta hundruð ekki tæpt, eitthvað mun í þessu hæft.
99. Fimmtán hundruð fjár sé allt að geyma,og eitt hundrað má hesta hér Hamar fleyta, trúið mér.
100. Hálft skal þúsund hafa nautgripannaog vel eitt hundrað geitna greitt, gætum til ei fengist neitt.
101. Eftirgjaldið er nú sér í lagiaf sagðri jörðu er svara ber sem á bónda skilið er.
102. Telja fyrst má tuttugu sauði gamla,fimmtán sauði hann færi á þing og fiski hlaðinn teinæring.
103. Gamalt naut og grasatunnur átta,ungan hest og eina kú, í öllu gild skal vera sú.
104. Kolalest og kálfa tíu alda.geldfjár hundrað, uxa einn sem ýkja er í spori seinn.
105. Í ullu og skinni upp á hundrað dali,varnings klyf til verslunar og voðir átta mórenndar.
106. Í reiðu peningum riktuglega hann gjaldiupp á vættir þrennar þrjár; þar með segist skuldin klár.
107. Hér með leigur hundrað smjörfjórðungasem lagt er upp á laufa njót og lýsistunna í þokkabót.
108. Í ljóstollinn hann lúki vaxfjórðungi,til svo bæti tyrfings bör tveim vættum af geldings mör.
109. Byggði prestur bónda ungum kotiðað skilmálum ákveðnum og vel sömdum máldögum.
110. Svo eflaust er nú Axarhamar byggðurmeð öllum kostum uppsögðum en engum löstum framtöldum. |
