Michaelsflokkur eftir Hall prest *

Óðar gef þú upphaf
iðuliga sem eg bið,
drottinn, fyr þinn mikinn mátt,
að mætta eg syndir fá bætt;
láttu aukast lof þitt,
lausnarinn sætur, ágætr,
í ljóð gjörð þó ljós orð
lýðum virðist mjög stirð.

Móðir guðs eg mér bið
mildust gefi þá snild,
að yrkja megi eg um væn verk,
þau er vinnr guð fyrmátt sinn;
með helgum mönum hefr hann
hærra lof en megum vær
orðum greina óverðir
og engla sveitum háleitr.

Af Michaeli eru mörg rök
mönnum gefin og sönn,
af helgum anda í heim sendr
til hjálpar lýðum allþýðr;
í móti púkans meintökum
mörgum veitir hann björg
fyr bænir hans er vís vón,
að virðum bætist náð sæt.

Þó úr gulli væri gjörð öll
og gimsteinum prýdd hver grein,
væri mér þó víst dár
vammafullr að tala fram
um svó góðan guðs vin,
sem gunnum er þó ókunnr;
mig lystir þó að lofa Krist
meðan lífið endist og stendr.

Hjá Gargano ein góð borg
með gæðum stendur auðkend,
í fjalli því vóru flest öll
forðum töluð góð orð;
bóndi nokkur bráðlyndr
bjó þar líka, vel ríkr,
aura láns og alls kyns
átti hann sem þörf vann.

Bar það til í mörg mál
að mönnum kom til stór önn,
griðung einn fyr guðs ráð
gjörði að vanta frá hjörð;
leitað var hans langt braut,
lýðum fylgdi óþýðr
burgeis sjálfr og bar sorg
fyr bola hlaup og óþol.

Einn dag fundu hann örlyndir
alla leið við hátt fjall,
faðir nauta fáráðr
í fjallshlíð stóð hann mjög blíðr;
reiði fyldist ráðvaldr,
rann og síðan greip hann
bitra pílu bráðlátr,
í bræði varð hann mjög skæðr.

Skaut hann síðan skapbráðr
skjótt, en snörist þegar ör
að vilja guðs, sem vinds bylr
vendi henni af guði sendr;
í brjóstið greifans beit fast,
beið hann nauð og lá dauðr,
þrælar urðu ei við vel
viðlík undur um stund.

Í hæðum fjallsins hátt stóð
hungri firður graðungr,
hellis munna hann fann
og hjartanliga ljós bjart;
brá við þessa sýn svó
að sveinum hurfu öll mein
þóttust skilja það vel,
að þetta væri guðs bær.

Þegar að þessi fregn fögr
fór um bygðir með hrygð,
byskup staðarins brást við
og býðr öllum lands lýð
við brauð að fasta og bað Krist,
að birta vildi hann þeim mildr
vilja sinn, ef vill hann
vakna láta ný tákn.

Dagana þrjá var dýrlig
af drengjum fastan framgeng,
höfuðengillinn sigursæll
í svefni finnur vin sinn;
„byskup skaltu vita vaskr,
að vilji guðs kom þar til,
að yrði þessi atburðr
undarligur um stund.

Vilji guðs er víst það,
að verði af héðan mér gerð
minnig, svó að megi enn
mönnum veitast hjálp sönn;
í helli þeim mun eg heyra ákall
og hlýða því, sem biðr lýðr,
sagður staðr er vel vígðr
virkta fagr og heilagr.

Staður sá er vel víðr
og valinn mér í heiðrs sal,
lýðir skulu þar lofa guð
og leggja niður ófrið;
ef kallar til mín femlsfull
fljóð og menn, þá skal eg senn
heyra þeirra harms kurr,
höldum bæta mein töld.“

Síðan vaknar sannfróðr
svinnur byskup, og finnr
helli þann, sem heiðrs fullr
honum vísaði með prís;
heyrðist þangað hár söngr,
harla sætur og mætr,
af engla sveitum ágætr
upp í loftið mjög oft.

Flyktist þá í fyrr sagt
fjallið lýður gjörvallr
að sækja heim með sannleik
sælan föður Michael;
gáfu sjálfum guði lof
með góðfýsi, því að hverr kýs
heilsugjöf og bót böls
bar upp hverr, sem kom þar.

Svó var hægr og heilagr
hlaðinn af gæðum sá staðr,
ekki mátti ónýtt
óttalaust þar vera um nótt;
heyrðist þangað hár söngr,
helzt um nætur mjög sætr,
af englum drottins fram fluttr
fríðum árla og síð.

Byskup einhver góðgjarn,
get eg að Bonus sá hét,
sókti heim og síð kom
með selskap sinn til Michaels;
úr hellinum gekk hirð
öll heldur síð um eitt kveld,
eptir dvaldist einfeldr
af óða vegi farmóðr.

Á bænum vakti og bar glögt
bauga hlynr á það skyn,
niðr um ræfrið ljós leið
og lýsti húsið allt fyrst;
þar næst sá hann koma Krist
með klerka sveitum háleitan
í hvítum klæðum, hér með
hjartanliga var það bjart.

Móðir guðs og margt lið
meyjar komu og þar,
engla fylki og allt fólk
annað heilagt sá hann;
sálma lög og svó ilm
sætan kennir hann enn,
altari sá hann þar gjört gylt
til guðs embættis vel klætt.

Óttast þetta ei lítt,
undan vildi komast um stund,
í hellis vegginn hann vill
halla sér og felast allr,
sveigist bergið svó mjög
að sjóli fékk þar nóg ból,
merkin slík og mörg rök
má þar enn í dag sjá.

Mátti eigi manns hugr
móti guði neitt hót
finna, svó að fái hann
falið sig í leynisal;
sendiboði sannreyndr
svinnan byskup fljótt finnr:
„drottinn býðr, eg segi satt,
þú syngir messu vel slyngr.“

Í orðum var hann einarðr,
undan taldist um stund,
fór hann þó, sem vón var,
vilja guðs að gjöra skil;
englar sungu um kring
ofa fagurt guðs lof,
prófetar með prúð lát
pistil lásu með list.

Gjölla lásu guðspjall
guðs postular mjög ljóst,
allur kórinn fram féll
fagrt syngjandi rétt lag;
snemma nætur fór fram
fagrt embætti mjög sætt,
lyktast þann veg lof sagt
að líðr fram að dags tíð.

Sem embættið er út flutt,
undrast byskup um stund,
hvílík dýrð að honum varð
með hóglyndi af guði sýnd:
höfuðdrottningin honum gaf
himneskt skrúð, en ferð prúð
lyptist upp í lopt aptr,
löngum heyrðist fagr söngr.

Byskup stóð á bæn röskr
og bað til dróttins þá nótt,
þakkar Máríu mjög klökkr
mæta gjöf og orð sæt;
að morni sýnir góðgjarn
gjöf Máríu og föt klár;
lýðir allir lofuðu guð
og lystuliga móður Krists.

Með frama myklum fór heim
og fékk af þvísa mjög prís;
annar byskup ósvinnr
ólíkt hyggst að fá slíkt:
lypti sinni ferð fljótt
með frómum lýð og ríkdóm,
að kveldi dags var ferð fyld,
í fjalldal reistu sitt tjald.

Garpar reistu gott vín,
gefnir tóku snart svefn,
gekk í hellinn geðrakkr
geysidjarfr fyr slíkt starf;
sofna *lysti hann svó fast,
seima lundr um stund
vizku dökkr af víndrykk
væna las hann ei bæn.

Heyrði hann öngva himins dýrð
né hávan fögnuð neinn sá,
heima vaknar hann framr
háska varða á sinn garð,
óttast þetta ei lítt,
iðrast nú og guð biðr
myskunnar, að megi hann
á móti gjöra yfirbót.

Eptir þetta upp spratt
um allan heiminn ákall
um Michael, því að mjög tók
að magnast lýð af því gagn;
hátíð var honum hér með
haldin fyrir sitt vald
hér í heimi hvert ár,
herrans aldri lof þverr.

Augustinus fær flest
fundið til, að vór lund
göfgi vænan guðs vin
fyr gæði þau, er hann oss ræðr;
af guði er hann gefinn þjóð
og gjörðr svo sem vór vörðr
til að vega vór mál
og vétti bera oss rétt.

Vald hefr hann til vegmildr
að vísa oss í Paradís,
ef kunnum vér að heiðra hann
hér í því sem oss ber;
himnaríki hann lýkr
hverjum lýð, sem guð býðr,
í skálum mun hann vega vel
verkin öll í guðs höll.

Þó englum verði ei skýrð
öllum lof í guðs höll
svó virðuliga sem vór orð
g vilja berum þar til,
þó hefir drottinn það sett
þeim embætti í vórn heim,
að bænir vórar beri þeir
blíðum guði alltíð.

Jóhannes í sýn sá
sælan herra Michael
við altari guðs gylt
og glóðarkeri hann stóð,
en í höndum hafði hann
hátíðligust *arómáth,
í guðs augliti gekk út,
góður ilmr af því stóð.

Ilmar bæn og einn psálmr
öllu betr í guðs höll
en þau sæta *arómáth,
er upp í loftið dreifast oft;
englar bera verk vór
í vísan stað og fá það,
að virði drottinn vór orð,
ef væna lesum opt bæn.

Í himnaríki hófst klók
hildur móti guðs vild,
Michael engill traust tók
af tiggja himins og vald þiggr;
með góðum englum gaf ráð
að ganga síðan í stríð,
drakonem frá dýrð rak
fyr dramb og bölvað sitt ramb.

Hröktist undan hans makt
úr himna sælu ódælir,
í djúp helvítis djöfull sjálfr
dökkur þegar niðr sökk;
af engli björtum alsvartr
andi líkt sem kolbrandr
dauðr og soltinn ávallt
endalaust mun þar brendr.

Til höfuðengils og höfðingja
hefur guð og vald gefr
yfir allri himins höll,
herrann velur Michael;
í fyrstu grein hann fékk mest
fagran sigr í bardaga,
úr himnaríki hann rak
herjans soninn Lucifer.

Eftir það vóru öll loft
af einum djöflum óhrein
alla vegu upp full
sem athomus megn eðr þykt regn,
eðr það duft sem dregst oft
um daga og njól[u] þar er skín sól;
árar þessir auka oss
ónáðir og lífs tjón.

Annan sigr oss vinnr
engla sveitin háleit;
í háska slíkum himneskir
hvern dag sýna oss vernd
móti djöfla meinskeytum
mildir eptir guðs vild,
varðhalds englar vór orð
vakta öll með guðs makt.

Í þriðja sinni segir enn
sæll Jóhannes, góðr mann,
í andar sý og manns mynd,
sem merkir drakons ill verk,
fyrirboðandi sterkt stríð,
er standa mun af mest grand,
þá Antikristur einn verstr
öllum gjörir mest spjöll.

Sú mun verða verst gjörð
og víðast koma í þann tíð
villa, því að veröld öll
í vóða þeim er mjög hljóð;
fáir vóga fyr sig
fara að gefa neitt svar,
utan þeir, er mæla á mót
og minnast vilja á guð sinn.

Á þeirri tíð og þó fyrr
þrotnar dygð, en vex hrygð,
spillast siðir og spekt öll,
*ens pretta upp rán og óréttr,
meina kaup og mannsdráp,
morð og okr sem fölsk orð,
undirgröptr með öfund,
agi stríðr og bardagar.

Í heimi munu þá hórdómar
hefjast þrátt og fédráttr,
ódáðir sem ófriðr,
aldri kom slíkt ofrvald;
hér á ofan hlýzt kíf,
hvern dag finnst ei nein gegnd,
ríki hvert með sár svik
sundur skiptist í lund.

Frændr og bræðr sem flest þjóð
fljótir reisast á mót,
hver vill annan hrjá enn
og hrekja, þó hann sé ósekr;
veðra munu vólk hörð,
vesöld þung og sárt hungr,
drepsóttir og djöfuls máttr
drjúgum vex um heim nú.

Þá hæstur kom í heim Kristr
af himnum niðr, þá jókst friðr,
hér á mót við heims slit
heljar sonrinn lýð kvelr;
aldri skapaðist einfeldr
annar verri en hann,
Antikristr á allt vónt
eggjar menn og ráð leggr.

Fólgið gull og fé öll
furðu hrein og gimsteina
finnur hann og fær menn
flesta tælt á því mest;
meiri part og mikinn snert
manna af því fá kann,
en góðir taka gott ráð
og girnast ekki slík firn.

Við enda heims munu auðsýndir
annmarkar og mest hark,
villist trú, en verk öll
virðast þjóðum ei góð;
æði leggjast brátt niðr
bæna lestr og iðn bezt,
lærdóms prýði leggst niðr
leiðist flestum guðs heiðr.

Í Daníels bók má skýr skil
skynja um þessi flest kyn,
Ysidorus orð ljós
með Ambrosio berr fram;
Gregorius gjörir meir
grein um þessi öll mein,
leita fari þar þeir,
er þessu trúa ei nú.

Í guðs musteri gjörir flest
guðsníðingrinn verst stríð,
heldur sig með hátt vald
af himnum kominn guðs son;
pína býður þá þjóð,
er þjóna Kristi með list
og hirða meir um himins dýrð
en heimsins boð eðr hans stoð.

Enok kemur hér í heim
og Helías, sem guð velr
að styrkja lýð með stór verk
og stilla fyr þeim ráð ill;
lýðum kenna lög sönn,
en ljótum siðum tala á mót,
dauða þola og dráps kvöl,
dróttum hverfa þá skjótt.

Þá öldin sú er uppfyld,
við enda heimsins þá stendr
öllum lýðum ógn full
af undrum slíkum um stund;
á þrimr árum og þó meir,
þolir kristnin nóg böl,
um allan heiminn fara full
fjandans ráð og ódáðir.

Ofsinn geisar óhapps
einkar mestr og þá er verst
Antikristur auðsýnt
óráð kennir þá enn;
upp á fjallið ódæll
Olíveti sig setr,
þeim stað, er einn guð
*allseigandi upp steig.

Líðr þá ei langt áðr
en lausnarinn velur Michael,
að ganga í stríð með guðs ráð
við glatanar son og eldsmat;
með eldingu einfaldr
Antichristum þá lystr,
djöflar þegar með digrt afl
dáliga fara með hans sál.

Heyrðu, Michael, himins dýrð,
höfuðengillinn næst gengr
sönnum guði og setr menn
í sælu og náð með guðs ráð;
mildur guð svó mikið vald
Michaeli í hönd selr,
engla fylkjum allt fólk
ætti að færa lof sætt.

Í Gierarchia glögg mörk
greinast þrjú og öll hrein,
í hverjum parti skilr skýrt,
að skipaði drottinn lið gott;
í hæstum stað má heyra fyrst,
að himinn elligr þá heldr,
er gista jafnan guði næst
með gleði söng um dægr löng.

Í þeima kór eru þeir sem
þrjár fylkingar um kring
þrennum guði og þar finnr
þeirra nöfn og dýrð jöfn;
stólar guðs og sigrsæll
Seraphin og Cherubin
lambinu syngja lofsöng
og lýjast aldri á því.

Í öðrum kór og í mið
engla veldi sumt heldr,
drottnar heita dýrmætir
dýrlingar og höfðingjar;
veldis englar koma um kring
og kæfa djöfla athæfi,
þessir eiga að þjóna oss
í þörfum með sín góð störf.

Í þriðja kór og þar með
þokkast oss vel sá flokkr,
eru þessir oss nær,
englar heitir sú sveit;
kraftar nefnast einir oft
enn í þessum stað senn,
höfuðenglum guð gaf
göfuglig nöfn og þeim jöfn.

Í héruðum vórum höfum vær
hér á jörðu kunngjörð
þriggja engla trú og trygg
talin nöfn í guðs sal:
Michael sýnir mjúk rök,
merkisberari guðs er,
í nauðum gefr hann nóg ráð
nafn hans þýðist guði jafn.

Annar engill oss kunnr,
andi styrkr og ráðvandr,
Gabríel sem glöð sól,
göfgist jafnan hans nafn;
í styrkleik gjörir hann stór verk
og stríðir með oss hvern tíð,
djöfla lemr hann allt afl,
iðuliga fyr oss biðr.

Í söfnuði þessum samjafn
síðast tel eg Raphael,
af hjörtum vórum hörð sár
hreinsar hann og græðir meins;
lækning guðs og ljós tákn
lætur guð hann sýna mætr,
líkams mein og láns tjón
læknar hann sem bezt kann.

Heiðrar þessi hof-lýðr
hallar Michael guðs allr,
heldr hann jafnan hátt vald
með himna prís í paradís;
í metaskálum hvert hót
heiðarliga og vel greiðr
vegr hann, svó að vór hagr
virðist guði ei stirðr.

Hvað mun eg það hafa lán
hörmuligr fyr mein örm,
hver eg veit mig hafa á mót
himna guði framið grimm,
að eg þurfi ódjarfr
orða glamm að tala fram
um svó háva guðs gjöf,
sem grundað hefi eg um stund.

Fyrir mildi guðs og margföld
merki fögr og stór verk
móður sinnar myskunn
og Michaelis atvik
vaðrhalds-engill vór orð
virði, þó að sé stirð,
blíðr herra og blezaðr
bæti fyrir mér sætr.

Fyrir láttu mér frumvóttr,
þér fel eg á hendi, Michael,
ástvin drottins einn beztr,
óðar smíð og stutt hljóð;
ljóðagjörð og lofs orð
með lesti eru töluð flest,
líttu framar á lof þitt
en löstum stagaðan minn hag.

Feðr og syni hár heiðr
haldist jafnan um aldr,
anda helgum auðsýnd
ofan á það sé fögr lof;
með öllum helgum fáist fullr
fagnaður og allt gagn,
fyr bænir þeirra munu blíð laun
blífa nú og að eilífu.
(Kvæðasafn, bls. 370-385)