Klögun yfir þeim gamla Adam sem í holdinu býr. Kallast Hugraun

Hugraun minni hermi eg frá
ef hlýða má þar fólkið á.
Í nafni Drottins nú skal tjá
hvað neyðir sálu mína.
Ætta eg Christí að fylgja fast,
því fyrir mig leið hann spott og last,
en heimsins gys mig girnir hvasst
með girndar storma sína.
Fæ eg mér ekki haldið hér
svo hreint sem ber,
hörð er þessi pína.

Þetta mitt eð þrútna mein
þýðist ekki á aðra grein,
utan samlíking sönn og hrein
sjáist í þessu kvæði.
Heilags anda megn og mátt
mynda eg því við sólar hátt.
Auglit heims er ávallt kátt
ef hún það verma næði.
Menn og skepnur ganga um grund
þá gleðinnar stund
glóar á lauf og sæði.

Fuglar loftsins flykkjast þá
og fögrum syngja eikum á,
skógdýr leika furðu frá
framar en eg kann greina.
Úr djúpum renna fiskar fljótt
og fögnuð þennan merkja skjótt,
bjartan daginn sem blíða nótt
ber þeim fátt til meina.
Hafa þeir sér til yndis allt,
því ekki er kalt,
einninn sand og steina.

Þegar að sólar birtu ber
á blankan turn og skíra gler,
á kvenna skara og kónga her,
kaupskip, segl og reiða,
guðvefspell og glæsta höll,
græna lund og sléttan völl,
steindan múr og strætin öll,
stál og lilju breiða,
guðlegt yndi greini eg frítt;
það gengur vítt
og gjörir ei nökkurn leiða.

Nú hef eg birtan blíðleik þann
sem blessuð sólin veita kann,
allar skepnur heiðra hann
og hjartalegana unna.
Hún má kallast glaðning góð
og gersemi fyrir heimsins þjóð,
gefin til þess að mýkja móð,
ef menn það skilja kunna.
Skaparinn gaf það háleitt hald,
því hefur hann vald
á heimi og ofan til grunna.

Hér til legg eg þýðing þá
sem þæ[g]ilegust er jörðu á,
lausnarans orð sem lækna má
lasna sál og móða.
Það gengur art og allan sið
eins og sól við heimsins lið,
hún rennur út það hægra hlið
himna kóngsins góða.
Mér virðist það munnur hans
sem má til sanns,
að miðli slíkan gróða.

Þetta orð er andinn sá
sem almáttugum er genginn frá,
raunamönnum ríkir hjá
þá ramleg sorg vill hrinda.
Hann skín svo með helgum fyrst
að hjartað mannsins verður þyrst,
til réttlætis hann leggur lyst
og lastar villu blinda.
Það er hans girnd að grípa hart
það glóanda skart,
við Guð sig fast að binda.

Úti er sorg en öngva finnur
arma synd sem hjartað vinnur,
nú er fenginn friðurinn stinnur,
frá eg því Jesúm valda.
Andi Guðs með elsku megn
eina kennir hann bestu fregn,
að Christur frelsti kvinnu og þegn,
kóng skulum vær hann halda.
Vorar syndir virðast meir
en vatn og leir,
varð hann slíks að gjalda.

Svo er nú háttað huganum manns
þar heilagur andi býr til sanns,
eins og hann ætti í engla krans
á efri loftum ganga.
Blíðan sú af Guði gár,
í geðinu mannsins liggur skár,
heldur en allur heimurinn dár,
þó höldar mættu hann fanga.
Er því dauðinn sætur svefn
og sælu fregn
fyrir sonarins pínu stranga.

Óhreinleiki enginn má
anda þessum nærri stá,
löstum öllum flýr í frá
sá faðirinn alls ens góða.
Unaðsemd hann alla kann
að auðsýna við christinn mann.
Syndir allar hræðist hann,
hatur og ódyggð þjóða,
öfund og háð sem angur og stríð
og óheil smíð
og einnrinn girnd til fljóða.

Gleðileg heit svo mörg og mæt
í manni þessum verða sæt,
uppteljast og að því gæt
og um það ritning hljóðar.
Skepnur Guðs sem skáldið kvað
með skyldu sinni reikna það
hönum að þjóna í hvörjum stað
um heimsins álfur fjórar.
Af hjástoð þinni mælist margt
og mun svo vart
um menn og kvinnur góðar.

Stjarnan kennir kóngum leið,
Christur sjálfur þeirra beið,
þeim var hamlað heljar skeið,
hann Heródem aftur að finna.
Sína liðsemd sólin blíð
sýndi líka á þeirri tíð
Jósúa háði harðlegt stríð
heiðingjana að vinna.
Hún stóð kyrr svo hægt og spakt
og hafði á vakt
þeim heiðurs manni að sinna.

Hvalfiskurinn með hræðslu dyn
hljóp til lands og fékk það skyn,
að Jónas mætti mannlegt kyn
mennta á iðran skæra.
Eigi síður asni og naut
ungum sveini Drottni laut,
þau krupu á hné við kónglegt skaut
og Christí var það æra.
Í musterinu eftir á
þau ungbörn smá
um hann lofsöng færa.

Hafið og Jórdan hrukku í tvennt
svo herinn fékk í gegnum rennt.
Ei fékk sveina blossinn brennt
í bráða loganum sátu.
Í einu fjalli Elías var
eldur kom og varði þar,
hann tók til lofts og skatna skar,
svo skaðann ei unnið gátu.
Himininn var svo hýr og trúr
að hirð og frúr
hveitið besta átu.

Engill Drottins eyddi nauð,
að Elías færði vatn og brauð,
en sótti Loth þá sól var rauð
í Sódóma borgu líka;
úr myrkvastofu með ljúfri lund
leiddi Pétur á náttar stund,
Philippum bar svo brátt um grund
til Blálands herrans ríka.
Cornelíus hann komst að trú
og hans kurteis frú
fyrir kærleiks breytni slíka.

Gabríel sem góður þegn
göfugur kom með besta fregn,
sú mun þykja meining megn
að Máría orðum hans trúði.
Hinn helgi Páll í hafinu var,
til hjálpar var þar ekki par,
engill Drottins þá kom þar,
að þrautin hjartað lúði.
Drottinn hafði þá sjálfur sent
að sýna mennt
og sinni að hjálpa brúði.

Eg mun verða orðlof fá
af englum ekki lengur að tjá,
hitt er meira að hverfa frá,
við helga sól að skilja.
Rétt úr norðri svælan súr,
svört hún strýkur hafinu úr,
reiðuglega sem menn og múr
mun hann þá svelgja vilja,
upp á landið grimmlega gýs,
svo í gegnum frýs
græna jörð og lilja.

Síðan dirfist dálegt fól
að draga sig fram fyrir vora sól
og byrgir Drottins blessað hjól,
bölið má það heita.
Hryllist sjór og skelfist skip
og skellur yfir í einum svip,
herðir kvöl á hvörjum grip
sem hyggst að skjóli leita.
Kemur að fólki kvíðinn stór,
kuldi og snjór,
kastar sér til sveita.

Furðu daprir fiskar þá
flýja öllu landi frá,
en á fuglum sorg má sjá,
svo sem á dauða manni.
Krafta dögg er til þess traust
að tyrma hvörri kind á haust,
þú heyrir þá ekki aðra raust
en allt sé byrgt í ranni.
Dynur á húsum hríðar fjúk
en hjörðin sjúk,
því hungrið trú eg það kanni.

Mig lystir ekki lengur að tjá
né ljóða heimsins þrautum frá,
aftur á veginn eg verð að gá
og votta af Drottins orði.
Það situr svo við mannsins mót,
með merklegustu Indes hót,
eins og nökkur ilmuð rót
sé etin á kónga borði.
Í brotnum kerum berum vér það
og böl mun að
ef bila vill þessi forði.

Eins og nökkuð illsku ský
inn um mannsins leyndar bý
flýgur hart eð falska þý,
fögru orði á móti.
Þetta grey er gráleg synd,
glettileg og illa lynd,
hún gefur sig út í margri mynd,
sá meinvotturinn ljóti.
Við heilagan anda heldur stríð,
það hvimleitt níð,
harðara öllu grjóti.

Evu hefur hún illa krækt
og Adams þar með sóma lægt,
Cain langt í burtu bægt,
hún blekkti Loth með ráðum.
Júdas að sér Tahmar tók,
talin var þessi ekkjan ljót,
Aron prest hún illa skók
og eyddi hans sonum báðum.
Á eyðimörku ógna lýð
en of mjög þýð
og öllum sviptir náðum.

Helgan Davíð hefur hún beygt,
holdið varð til kvenna veikt,
Salómon kóng frá trúskap teygt
og tældur lét sig eggja.
Balaam lengi stöðugur stóð
með stoltuglegri Gyðinga þjóð,
dróst um síðir dyggðin góð
dögling ráð að leggja.
Heli datt í dapra pín
fyrir sonuna sín
og syndir þeirra beggja.

Þessi raun vill mæða mig,
mál mun snart að þekkja sig
þó elskan Drottins líknsamlig
mig leiði nökkrum sinnum.
Hæg og dýr í huganum þekk
hennar veit eg bestan smekk
þá svipar yfir svo svörtum flekk
sem vér stundum finnum.
Horfinn er þá heiður og list,
minn herra Christ,
hjálp oss svo vér vinnum.

Með þrennu móti er soddan sótt
sem mig stangar dag sem nótt,
ofsækir með ærinn þrótt
eins og Pálus sagði.
Hann þóttist hafa í holdi sín
harðan brodd, að skilning mín
þekki eg gjörla þessa pín
og þann sem slíkt á lagði.
Mun þeim ekki manni glatt,
eg mæli satt
sem mætir soddan flagði.

Þetta er mér títt í té,
tilfellið þó minna sé,
ánauð stríð en stundum spé,
það stendur af Satan einum.
Hitt eð góða eg hafða fyrr,
það hnígur frá mér út um dyr,
hugurinn er þá hvörgi kyrr,
hrakinn í villu greinum.
Að því varð Davíð dapur hann fann,
sá Drottins mann,
að dvínaði anda hreinum.

Annað kyn er sóttar sagt,
sem mér verður þrátt til lagt,
óhreint hold en ekki spakt
sem Adams syndin smíðar.
Í mínum limum liggur töm,
lystigjörn og háskasöm,
útvöldum hún oft var römm
að afmá dyggðir fríðar.
Nú er að mér þó minnsta von,
þú Máríu son,
munt það rétta síðar.

Nú er hin þriðja nauða sút
með nökkrum orðum reiknuð út,
hún lagði að mínu lífi hnút
svo lengi hef eg hann fundið.
Hennar kyn og hraklegt nafn,
það heitir vondra manna safn,
af farsæld minni fæðir hrafn
á forráð hefur mér hrundið.
Mér var svo ljúft að líkjast þeim
við ljótan heim
sem lengi hafa sig bundið.

Satan leggur sjálfur fyrst,
síðar slær mig holdleg lyst,
vansemd þriðja verður yst,
hún vinnur mest af öllum.
Vesöld þykir oftast aum
öðru megin hjá lyst og glaum,
eg gaf þeirri ginning taum
sem gengur í kónga höllum.
Hún pínir menn og presta val,
í Pílatus sal
Pétri lá við föllum.

Mér þykir skömm að skiljast við
skrautið heims og hofmanns sið
en langar eftir lífsins frið
og lengi hans að njóta.
Hvör sér nökkur hreykir hátt
á hamingju lánið stundar grátt,
vil eg með hönum veltast þrátt
og virðing öngva brjóta.
Allt er það af illri rót,
þeim anda á mót
sem ódyggð bannar ljóta.

Nú er komin klögun mín,
Christur Jesús, upp til þín,
bættu þessa beisku pín,
bið eg þig með tárum.
Hrittu frá mér, herrann kær,
sem hamlar mér að vera þér nær,
svo að eg verði fullvel fær
að fagna þínum sárum.
Mér virðist í minni trú
sem mælir þú
með mjúkum orðum klárum.

Allt skal þetta eflaust hér
endilegana veitt af mér,
tek eg nú við þreyttum þér,
þig skal enginn kylja.
Mitt skal orð og ástgjöf hrein
enda þitt eð stríða mein,
þó þér lítist lækning sein
lærðu nú að skilja.
Svo kann helst mín sæta náð
að semja ráð,
eg segi þér minn vilja.

Minn góði Jesús, Guð og mann,
glatt hefur þú mitt hyggju rann,
það fegursta lof eg finna kann
færi eg þér til handa.
Æru og prís á allan hátt
af mér þigg þú dag sem nátt,
bíð eg svo, þitt barnið kátt,
burt úr öllum vanda.
Fel eg nú mína þreytta önd
í þína hönd
og þar skal vísan standa.