Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3127)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
Um tempran guðlegrar réttvísi og miskunnar eftir syndafalliðFyrsta ljóðlína:Það gjörðist á himna hæðum
Höfundur:Ólafur Einarsson í Kirkjubæ
bls.221
Viðm.ártal:≈ 1600
Tímasetning:1612
Skýringar
Skipt í fjögurra lína erindi.
Um tempran guðlegrar réttvísi og miskunnar eftir syndafallið.
Síra Ólafur Einarsson.
1. Það gjörðist á himna hæðumhróðrarefni er nú skal ljóða, eftir það að Adam skaptur allra fyrstur mann var fallinn.
2. Á þeim tíma er bannað blómiðbitið hafði og syndir litið vildi Drottinn dómi halda, dáðum prýddur um verkið tjáða.
3. Portin himna hátt upp sperrtust,hvellir þar með lúðrar gella, þegar kemur kóngurinn fagur og kallar ráð í sínar hallir.
4. Hvaðan hann sér um sjóinn og hauður,sólar rásir í björtu hjóli, allar skepnur vítt um velli veikilega til fæðu reika.
5. Engin dvöl til Drottins gangadyggðum prýddir himna byggða höfðingjar sem herrann krafði hræðilegt um mál að ræða.
6. Vængir skína á völdu mengi,verður margur hópur í ferðum, eftir bíða æðsta kraftar orða prýði fyr glæstum borðum.
7. Himininn þagnar, hafið og geimar,hljóðin byrgðu vindar móðir. Drottinn tók þá dómarinn rétti, dýra skikkju á axlir hýrar.
8. Breiddist út yfir heimsins hauðurheldur björt, sem krafti veldur, reiður talar ræsir síðan, rauður stendur Adam snauði.
9. Heyri þér mér, herrar dýrir,hæsta Drottins sveitir glæstar, manns eg tala minni ræðu minnugan ljáið hug og sinni.
10. Af gæsku einni og guðdóms viskugjörði eg fagran mann af jörðu, að hvörjum himnar dýrir dáðust, dáðust bæði sjór og láðið.
11. Jarðar þennan gram eg gjörðiog gaf hönum þjóna engla háa, himna sveitir og hvörs kyns mæti, hans að skyldi vilja ansa.
12. Ráða mátti hann fuglum fríðum,fiska líka öllu hyski, öðrum dýrum lífs á láði er leika sér með flokka reiki.
13. Síðan gjörði eg svinnur í ráðumsólar næstan morgun bóli, urtra garð þann ekki skorti aldin fögur best að tjalda.
14. Sæt stóð lykt af liljum h[v]ítum,ljósar víða spruttu rósir. Þennan stað eg Adam unni alla daga sér byggð að kalla.
15. Eitt var tréð eg sjálfur setti,sjónum fyrir beggja hjóna, mitt í garði, eg mælti þetta: Maður varast þinn eigin skaða.
16. Ef þú hefur lyst á lífilát ekki þig eplið blekkja, en etir af því þungar þrautir þér eru búnar og pína verri.
17. Adam því réð öllu gleymaer eg bauð um líf og dauða, forsmáði mitt boðorð blíða, blekkja lét sig djöfuls hvekki.
18. Aldin beit, því æðstum vildií æru jafn og skilning skærum. Hvað er nú annað en heljar nauðir og hallir kanni djöfla allar.
19. Er þetta hafði d‡rstur Drottinn,dómarinn, talað snjöllum rómi, allar gráta engla sveitir, Adams nauðir, písl og dauða.
20. Samþykkja með sinni klökkvusagðan dóm í hryggvu bragði, ei þorandi æðstum svara, enn þó sorgin brjóstið spenni.
21. Eftir það til æðsta kraftarinn ganga með léttu sinni, systur fjórar sem hönum næstar svinnar uppá ráðið finna.
22. Heitir fyrsta frú Réttlæti,furðu ströng í handaburði, er eftir skuldum öllum geldur og stéttar með hæsta rétti.
23. Önnur gengur eftir henniinn í höllu, snót ei minni. Hennar heiti seg eg að sönnu Sannleik þann er lygðir bannar.
24. Björt hún er í brjósti og hjarta,ber sig ekki rangt að verja, roðnar aldrei raunar heldur, ræðu fyr eður bernsku æði.
25. Móti þessum mitt sig seturmærin þriðja, hryggðar snæru hafandi, fyrir herrann ljúfa, er heitir Miskunn, náðar leita.
26. Grætir flest með kvenmanns kostumklökk það virðist mega hrökkva. Hana biður hvör sem raunir hittir fyrir sig að kvitta.
27. Systur fjórða, Friðurinn æðsti,fríðlundaður með ásján blíða. Hinni fyrri gjörir að grunni góðhjartaður næsta stoðir.
28. Stríð ekkert né styrjöld bráða,stundar hún eftir upp að tendra. Af blíðri heldur lund vill leiða lostugt hatur til betri kosta.
29. Þegar nú höfðu fljóðin fjögurflutt sín orð með ræðu stuttri fyrir þann hæsta himna st‡rir hollráð æ til bestu náða.
30. Hljóðin snjöll um himininn víðaheyrast máttu um jarðar áttir, þeyttir lúðrar þar með fluttu þungan nið um veðra sprungur.
31. Leiðir brátt með lund svo stríða,ljótur jafn til handa og fóta, Satan hjónin saurguð lýtum sólar grams til veldisstóla.
32. Í blóðið þyrstur böðullinn leiðiblóthrífur þeim pínu hótar, hlakkar til með heljar brokki hreppa muni þau vítis kreppu.
33. Hryggðist Adam bljúgur í bragði,bleikur eins og fölskinn eika; niðurlútur, settur úr sæti og sútar Eva bundin klútum.
34. Staldrar við af fári fylldur,friðarlaus í öngvum griðum, tárin runnu títt um kinnar, titrar hold en skiptist litur.
35. Til baka gjörði oft bljúgur reikaen byrstur keyrið Satan hristir, hendur réð á báðum binda og beisla hart með sárum meiðslum.
36. Síðan dró fyrir dómarann reiða,dyggðarlaus í mestu hryggðum, klagar einninn kænn til lyga og keppist við í písl að hneppa.
37. Standa réð upp stutt í lyndistórmannleg af systrum fjórum, snót hin fyrsta, snarpt Réttlæti, snauðum hjónum að afla dauða.
38. Klagar þau á með kappi nógu,klökk og bjúg, svo tárin stökkva. Ræðu hennar hvellum hljóðum hl‡ða mátti kóngurinn fríði.
39. Heyrðu, jöfur himins og jarðar,hreinn, réttlátur, strangur einninn, sýn þinn rétt í sönnum greinum og sjá til glæpir hegning fái.
40. Það hefur gefið lögmál l‡ðumog lagt við straffið guðdóms maktar. Rétt kemur sá dómur af Drottni er dæmir best hvað verða sæmir.
41. Sínum styrk og einvalds orkuofsa geyst réð maðurinn treysta, yfir trað þín blessuð boðorð blindaður af paurans smjaðri.
42. Þar hann vildi í viti og æruverða líkur Drottni ríkum, það er glæpur, þungar nauðir þennan máttu láta kenna.
43. Hvaðan kom það heimsku æðií hjartans ykkar innstu parta, aldin bannað að þið vilduð eta á móti Drottins letri?
44. Óbítalaðan ekki læturæðstur þennan glæpinn stærstan. Hönum fel eg því hefndarlaunin. Hann vill straffa syndir manna.
45. Steypir hann fyrir gjörða glæpiglóðir ofan í vítis óðar hjónum báðum, heljar pínu hljótið svo fyrir æðið ljóta.
46. Stund er komin, úti er yndi,annað lífið skulu þið kanna, farið skjótt með fjandans árum, farið í píslir, heyrt er svarið.
47. Þegar hún hafði þanninn klagað,þrútin hjón af beiskum sútum, taka réð grein af einnri eiku og vildi að hún brotna skyldi.
48. Þrisvar brast í beygðum kvisti,braut hún ei, þó sýndi þrautir, af því Drottinn orku veitti áður sögðu tré með dáðum.
49. Burt veik snótin snörp í hjarta,snauður ólmast vítis kauði, rennur augum mjög að manni mátalaust af þungum gráti.
50. Hennar máli auðþöll önnuraðhnígandi snögg til víga, þanninn réð af mætum munni að mæla rétt um verkið þetta.
51. Faðirinn sanni, réttur í ráðum,ræðan þín mun aldrei dvína, orða þinna ellegar gjörða iðrast ekki nökkur niður.
52. Þú sagðir í traustum tryggðumt‡nast skyldu í vítis pínu hjónin tvö ef eplið eina ætu af því trénu sæta.
53. Harður stattu á hermdum orðum,hræðilegt er slíkt að ræða, tak ei aftur eitt né aukir er áður sagðir hjónum báðum.
54. Dýrðin minnkar göfugra gjörðaef gætir ekki að sannleik mætum ellegar deyðir illskufullan Adam þrjót fyrir verkið ljóta.
55. Þótt að sjór og bylgjur brattarblásist saman með þungum rásum, saman í eitt með sínum straumum sérhvört einninn vatnið berist,
56. hvölfi niður af skýjum skjálfi,skyndidögg með sterkum vindi, út þvegið það aldrei gæti illa gróm af stórri spilling.
57. Allur heimurinn orkufullurer ei sterkur slíkt að bera, bifast hann og byrstur ýfist, bót öngva kann finna á móti.
58. Snautið þar fyrir snöggt í víti,snauð frá lífi, keyrð í dauða, endalausa ævi bundin, eldi brennd og djöfla vendi.
59. Sem hennar ræða út var unninaf Adamant steini reglu eina, kvendið tók svo hart með höndum. Hræðilegt var soddan æði.
60. Mýkist aldrei berg né brákastbáli í né hvössu stáli, ellin heldur ei kann spilla, áður greindum mæli þræði.
61. Brann við þetta mjúka Miskunn,mæðist og af soddan ræðu, sínar þykist sjá nú raunir, að systur eru furðu byrstar.
62. Döpur gjörðist drós af ópi,detta tár um vífið þetta, stynur við af ströngum raunum, stendur upp þó meina kenndi.
63. Þurrkar augun Miskunn merkamótlætið sú flest vil bæta, b‡r sig til með bragði kláru að birta sorg fyrir kóngi torga.
64. Þetta ræðir þegar hún mátti,þrútin fyrir sorgar klútum: Heyr mig, góði himna st‡rir, hræðilegana brjóstið mæðist.
65. Lítillát eg fell til fótafriðarins stóls og náðar biðjunst. Forsmá ekki, herrann hýri, hryggva bæn af vilja dyggvum.
66. Aumum líkna, eðla ljómi,ei lát manninn þurfa að deyja, mildur sért og miskunn haldir, mjúkur er góður læknir sjúkum.
67. Maðurinn er hin mesta pr‡ðiminnilegrar skepnu þinnar, hvörn þú settir henni að stjórna, heiðra þig og lofstír greiða.
68. Bæði er þín rétts‡n reiðiog ræða sönn, því virstu græða ávirðingar áður heyrðar, ærið þunga hryggðar snæru.
69. Veittu miskunn manni grættum,mína heyrðu sorgar línu svo að hann lifi alla ævi ómakslaus í þínum ljóma.
70. Endaði svo eðla sprundiðæði langa hryggðar ræðu, sýnir ytra rétta rænu þó reiði og harmur brjóstið mæði.
71. Er sakaðir enn nú bíðabráðu eftir hefndar ráði, stígur fram hin fjórða fögur Friðarins snót um náð að biðja.
72. Hún ber olíu eikar greinir,eina kvísl með bragði hreinu. Í hvítum klæðum hefur upp vitur hæversk orð Adam til gæfu.
73. Réttlátur er dýrstur Drottinn,dáðum prýddur og sannleik bæði, miskunnar svo mildur af gæsku og mjög friðsamur auma viður.
74. Og að þetta allt hann megi,alla daga sig láta kalla, ein get eg því orkað raunar, að óttist ekki maðurinn sóttir.
75. Vísan skal eg guðdóm glósa,góðan þar með öllum þjóðum, þrætur langar sundur slíta og sætta Guð við manninn grætta.
76. Samsinnandi systur hennisína láta reiði dvína, finna soninn föðursins sanna framfallandi þanninn allar.
77. Hæsta von í minni mestumanneskjunnar Jesús sanni, sonur Guðs með sönnum greinum en samlíkur í dýrð og ríki,
78. hvörn að heiðra englar einninn,allar skelfast djöfla hallir; úrskurða nú, herrann h‡ri, hvað þú vilt um Adam spillta.
79. Friðurinn út af föðursins skautifljótt réð senda, þróttir kenndi, heita ást á sætum systrum sýndi bæði og nauðum týndum.
80. Býður styrkur maðurinn merki,mæt er orðin sætt í skorðum. Talar síðan, til muni hlýða, tjóni bundin, hjónin stundum.
81. Saklaus rétt fyrir synda klækiseg eg að verði einn að deyja, blóðið hans svo bæti lýða blinduð verkin allra synda.
82. Fullnægja ef óskum allaráður taldar systur ráðum, engin svo að undan gangi, óbæn heyrð frá þessum dómi.
83. Að heyrðu þessu herrans orðihæsta kóngsins sveitir glæstar, skyggnast að af mesta megni hvör mundi ráðið fylla tjáða.
84. Friðurinn vítt út vængi breiðir,vinda klýfur allar myndir, flýgur í gegnum loftið lága, láð að skoða gjörvallt náði.
85. Annað fljóðið, mjúka Miskunn,mætust skoðar engla sveitir, leitar meðal lýðsins hvíta lundgóð ef að gæti fundið
86. réttlátan sem kynni kvittaklæki fyrir Adam ræka, angur brjóstið ærið þvingar, enginn fannst af völdu mengi.
87. Flýgur af jörðu Friðurinn hægi,fríður uppí engla hlíðir. Syndum spillt var gjörvöll grundin, gat þar enginn sjálfur ratað.
88. Inn var svo til allra runnináður fyrir saurgun tjáða afsprengið og Adams langa ekki kunni rétt að þekkja.
89. Og þó engla flokkurinn fagurflekklaus væri og Guði þekkur, reiði Drottins, býsna bráða, borið ei gat, né synda hatur
90. goldið fyrir gjörðar skuldirfrá glóðum frelsað vítis þjóðir, fært svo inn í friðarins portin frí og kvitt af djöfla pytti.
91. Soninn finna systur vænar,síðan aftur firrtar kvíða, lítillátar biðja bóta bannsettar fyrir gjörðir manna.
92. Hæsta kraftar herrann trausti,hreini föðursins geislinn eini, upphaf ei né enda hefur, hvörn allar skepnur Drottinn kalla.
93. Þú sagðir oss ráð það hafa hugðunsthrelldum manni bót að kanna réttlátur að einhvör ætti alla menn til lífs að kalla.
94. En nú megum öngvan finna,uppi og niðri í heimi miðjum, þann er syndir klára kunni, kvitta lýð og bænir hitta.
95. Kom til hjálpar krönkum heimi,krafti þínum fer aldrei aftur, klár ertu af synda sauri, sæta orðið Drottins mæta.
96. Fullar bætur einn með ölluýta fyrir gjörvöll lýti, greiða kanntu glöggt til friðar góðum föður aumar þjóðir.
97. Heyrði bænir herrann d‡ri,hæsta föðurs sonurinn æðsti, systra fjögra, sá er fær leysta sína menn úr vítis pínu.
98. Fögnuð síðan færir megnanfagri raust er öllum hagar, Adam hlýðir, Eva bæði, engla þar með gjörvallt mengi.
99. Einasti eg segunst sonursanna föðurs himna ranna, réttlátur að raun og mætti, ríkum Guði í vegsemd líkur.
100. Klæðast skal eg holdi á hauðri,hreinu meyjar sjálfur einu, fara síðan fús í dauða, frelsa menn úr djöfla helsi.
101. Bæði skal eg blíðka föðurog bæta fyrir gjörvöll lýti, brjóta dyr á benja víti, binda döfla allar myndir,
102. manninn frelsa úr myrkra inni,mæðu frá og sorgum bæði, að lifi síðan aldur og ævi englum líkur í himnaríki.
103. Eftir þetta út um loftiðómur flýgur af sögðum dómi, gleðin vex um himinn og hauður, af harmi enginn meir sér barmar.
104. Syngja fuglar ótt um engi,eikur dansa, skógdýr leika, fagnar út af fremsta megni fiska líka gjörvallt hyski.
105. Allra mest í himna hölluhelgar sveitir engla teitar syngja, spila sætum tungum, sonarins náðir, manni tjáðar.
106. Rekur síðan eins og áðurærusnauðan djöful í nauðir Michael af megni þreku, máttugur úr hæstu gáttum.
107. Hjónin skjótt með blíðar bænirbæði lutu meinagræðir, lofuðu hann um alla ævi undan frelsuð vítis fundi.
108. Hryggðist oft af beisku bragðiblindar þegar að litu syndir, inn komnar til allra manna af einu þeirra glæpa meini.
109. Virtu fyrir sér syndir svartar,sárar nauðir, písl og dauða, er líða vildi lausnarinn góði, lýta öngvum spilltur býtum.
110. Gjörðu bót af megni mæta,móti glæpum stóðu ljótum, heiti trúðu herrans sæta, héðan fóru svo með gleði.
111. Stór var hryggð en huggun hærri,hvað kann oss nú meinið skaða, Christó ef vér kunnum treysta er kvittaði lýð úr djöfla pytti.
112. Spegill sá fyrir allra augumætti að standa í hjarta rættur, hvörsu að stóðu hönum bæði hjónin bundin Guðs fyrir tróni.
113. Heiður sé þér lausnarinn lýðasem líður ekki að kvalir bíðum, býður heldur Guð[s] son góði, góður öllum, himna slóðir.
114. Holdið meyjar verða vildi,vildir ekki að nökkur skyldi skyldugur eða hryggvu haldi haldinn meir í púkans valdi.
115. Barður, særður sárum stirðum,sundur undinn, blóðið dundi, rauður víða græðarinn góði. Góð var þjóðum róðan móða.
116. Oss til vissu alla hressirandarband ei lýðum grandi, leiðir síðan lýð til gæða, lætur sætar mæta bætur.
117. Fagni himinn, fagni geimar,fagni vinda allar myndir, fagni dagur, fagni skógar, fagni nótt af öllum þrótti.
118. Fagni sólin, fagni hylur,fagni dýr með lund svo hýra, fagni menn og fagni kvinnur, fagni allt svo lofið ei þagni.
119. Illar forðunst allar gjörðir,illan látum ei Satan spilla, illum launum öllum beinir illur kauði á millum nauða.
120. Góðum hjörtum Guðs til ærugóðir menn ei móðir kennist, góðir syngi glöðum tungum góðfús ætíð lof um stræti. (Vísnabók Guðbrands 1612 (útg. 2000), bls. 221–228) |
