Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3139)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
Á StiklastöðumFyrsta ljóðlína:Og ósigurvænleg var Ólafs kóngs hirð
Höfundur:Stephan G. Stephansson
Heimild:Stephan G. Stephansson: Andvökur I. bindi (Þorkell Jóhannesson bjó til prentunar). Reykjavík 1953.. bls.447–453
Viðm.ártal:≈ 1900
Tímasetning:1903
Skýringar
Kvæði þetta birtist fyrst í tímaritinu Heimskringlu 24. desember 1903. Hefur Stefán síðan gert á því allnokkrar orðalagsbreytingar sem raktar eru í útgáfu Þorkels Jóhannessonar að Ritsafni Stefáns (Sjá Athugasemdir við Andvökur I.–IV. bindi, bls. 393–394. Hér er útgáfu Þorkels fylgt athugasemdalaust enda má ætla að það sé endanleg gerð kvæðisins frá hendi Stefáns.
1. Og ósigurvænleg var Ólafs kóngs hirð,og ógæfumorgninum kveið hún, er uppgefin, höggdofa, úrvinda, stirð, Með ófarar grunsemi beið hún í kirkjunni á Stiklastöðum, sem stormdreif í beðjum og röðum
2. Og konungur vakti og varð ekki rótt,ill *vá fyrir dyrum hann bagar; Og nú gátu áfjáðast að honum sótt hans útrunnu hásætis dagar hjá lýðnum til landráða neydda, í landinu kristnaða en eydda.
3. Og reimleikur ásótti hrollvísan hugþví heiðingja vofur þar slæddust sem líflátin hefðu ekki drepið úr dug úr dauðum sem guð hans ei hræddust. Nú bentu frá báli og voða öll blóðvitni feðranna goða.
4. Og slysið með Erling – að óvart hann dó –í öllu svo hamingjudrjúgan! Því var það ei ólán að aulinn hann hjó svo Ólafur fékk ekki að kúga hann? Með fólknárung fólkið er bundið, með falli hans einstakling hrundið.
5. Og krossmarkið brást eins og Þórshamar – þvíí þrautum gat skjátlað til halla. Og Valhöll og Paradís inngangan í var álík, að berjast og falla. Gegn Kristi þó randir ei reisti, var rammdrægt við Ása-Þórs hreysti.
6. En honum jók djörfung að dómþingi hjörsað drottinhollt trúnaðinn kenndi hann. Hann gladdist við reykina um Valdres og Vörs er varnarlaus heimili brenndi hann. Til einveldis ei var þá stjórnað, á altari Guðs var þeim fórnað.
7. En nú gekk hann varkárt að viðreisn síns málsog vægði það til sem hann kunni, en þó skyldi um sakir þær sorfið til stáls. Það sást þá hvers Guð honum unni. En sendi hann sigur til valda þess sárt skyldi Noregur gjalda. II
8. Og loksins var hálfliðin hánóttin löngmeð hugrauna minningum þungu. Og Ólafur hóf þá inn heilaga söng, það hjálpráð, á erlenda tungu. – Hann seiðrúna söngvana brenndi, en „saltarann“ lærði og kenndi.
9. Hans sveit hafði áður við afdrifum hrylltá atför er dagurinn risi, en varð nú við konungsins bænasöng bilt sem beygur sá rættist með slysi. Nú fannst inu felmtraða mengi sem feigðin um tóna þá gengi.
10. Sem óp inní leyningi altarishólfs,sem andvarpan djúp þóttu vera hans stynjandi „Avi“ við grafhellur gólfs og grátbólgna „Miserera“. Og mönnum fannst máttur sinn smækka og moldin í gröf sinni hækka. III
11. Í varðmannahringnum sat Þormóður þar,en þögull – í vökunni heima á íslenskum stöðvum. Í værðinni var um vísur og Kolbrún að dreyma. Við hana sín kærustu kvæði hann kenndi og slysin sín bæði.
12. Og fullkeypt var senn orðin sagan hans – þvíí sekt snerust ljóð hans og fremdir: tóm hörkubrögð vaxandi ófærum í, ný áföll og torreknar hefndir, og útlægar ástir að baki – þó yfir að morgninum taki.
13. Hann furðaði lítt er hann leit þennan hersem lá þar við ósigri búinn: þó þeim verði óhægt, sem einliða fer, að etja til þrautar við múginn. Úr sekt er ei sárt-binda máttu nú samleið þeir konungur áttu. IV
14. En Ólaf þraut sönginn og sálmana fyrren sólarroð dimmunni hnekkti. Hann hræddist þann kyrrþey – hann kallar og spyr: ef Kolbrúnarskáldið sitt vekti! „Svo ljóði það lið vort á fætur og liðki úr herfjötrum nætur.“
15. En upp stóð hann Þormóður. Á hann það beitþá ofrausn sér vís-talda hreppa að dirfa til helfarar syfjaða sveit, við Sighvatar ljóðfrægð að keppa, sem ríkti frá Sóla að Rómi á rímuðum stuðlanna hljómi.
16. Þau festust á Íslandi, ljóðin og lagsem landflótta úr Danmörku gjörðust, en Bjarki kvað Hleiðru þann hólmgöngu dag sem Hrólfur og kapparnir vörðust. Sá fann það, sem fékk þau að heyra, að fall var þar sigrinum meira.
17. Og dagurinn hóf sig við þjóðsönginn þannhans Þormóðs – og snjallt var sá kveðinn. Hver hugur þar inni tók undir við hann, hver eggjan söng bergmál í geðin, við bita og bríkurnar skornu er Bjarkamál þutu hin fornu.
18. En klið þann – þó hljómarnir fleyttu sér fjær –sló fjölraddað bergmálið hring um, sem rambönd og þiljurnar þokuðust nær og þyrptust hann syngjandi kringum. Úr kórstaf hann söngraddir seiddi, um súðina viðkvæði leiddi.
19. Og hljómar þeir lengdust og hækkuðu æ– hver hending rann fram undir vopnum – þeir flutu um gluggana, flóðu um bæ, þeir flykktust úr dyrunum opnum, þeir gengu sem gengu sem gnýr yfir tjöldin og gullu við sverðið og skjöldinn.
20. Og loksins kvað herhvöt sú hermóð í lýðmeð hreimmiklum stuðlum og þéttum. Þau stigu mót dögun upp hæðir og hlíð, þau hopuðu á ásum og klettum, þau titruðu um dali og drögin þau dróttkveðnu Norðmanna slögin. V
21. En orustubúið stóð Ólafs kóngs liðtil áhlaups við foringjans bending. Því kóngsmanna röskleikinn raknaði við og reis nú við sérhverja hending – þeir kváðu, við ósigra alla þá aldregi vinnast sem falla.
22. En konungur Þormóði gullhring sinn gaf,og gjöfin og þágan var frami – þó veldi og hamingju hallaði af var höfðingjabragurinn sami. Og hnossið var sæmdina að hljóta, en hlutlaust hve langt yrði að njóta.
23. Því Ólafur fann það og allir hans menn– og undu nú hag sínum betur – af konungdóm þeim var hann óhrakinn enn, sem íþrótt og snilldina metur, og hræðsla fór hrakför að bjóða út hamingju Þormóðs til ljóða.
24. Um leikslokin veistu og endi þess alls –mót ósigri vísum og skæðum var gengið í berhögg og barist til falls, menn brugðust ei Þormóðar kvæðum – að helgur varð harðstjórinn veginn, því hneisan féll landráða-megin.
25. En það hafa í útlöndum íslenskir mennaf afdrifum Þormóðs að segja – og staddir í mannraun þeir minnast þess enn –: Um meiðslin sín kunni hann að þegja, að örina úr undinni dró hann og orti, og brosandi dó hann. |
