Fljóðið ekki finnast má - hér

Fljóðið ekki finnast má
Fljóðið ekki finnast má
fegra en ungfrú Máríá,
berandi alla blóma dyggð,
bæði á himnum og um veraldarbyggð,
æ aukandi en minnkandi alls kyns frygð.

Veittu mér fyrir valdið þitt
veglig orð í kvæðið mitt,
sæmdarfull og sætlig þér
svo líðandi af munni mér
sem jurtir þær er ágætasta ilming ber.

Rennandi sem rósablóm,
rót ilmandi, liljan fróm,
lýsandi sem leiftur af sól,
um loftin öll og veraldarhjól,
veit oss öllum, ágæt ungfrú, eilíft skjól.

Hústrú ein var harla rík,
henni veittist virðing slík
sem letrin fyrir mér lýsa og tjá,
lystir mig að segja í frá
ef höldar vilja heyra til og hlýða á.

Auðgrund átti auð í nóg,
alls kyns prís og veraldar plóg,
elskandi með allri list
ungfrú Máríu og Jesúm Christ.
Hér fyrir trúeg að hún hafi öðlast himnavist.

Kapellu lét kvinnan sjá
kléna smíða og allt til fá,
kennimanninn keypti til,
kunni hann á því allvel skil.
Á messusöngnum menþöll gekk þó mart í vil.

Hvern dag söng hann heima þar
heiðarliga sem reglan bar.
Nú kom nökkur nauðsyn stór,
nýtur prestur af garði fór.
Mátti hann ekki messu syngja í mætum kór.

Hátíðin stóð harla nær,
helgum Guði og mönnum kær,
kyndilmessu er köppum þekk,
klénust Máría í kirkju gekk.
Höfuðdrottningin heiður ‹og› virðing ‹hæsta› fékk.

Hústrúin var harla ókát,
setti að henni sáran grát,
mesulaust er á mætum stað,
mátti hún ekki gjöra þar að,
hún gekk til kirkju eigi af því hún gjörði það.

Lagðist niður á ljúfa bæn,
launin komu harðla væn.
Sígur á sætu svefninn þá,
sýndist henni jarteign há,
meiri en þó að hún messuprestinn mætti fá.

Kæran þykist í kirkju stödd,
heiðarliga varð hún þá glödd,
fegri en nokkuð fyrri sá,
fann þá hvergi lýtin á,
geislar stóðu af glerinu svo að glóði á.

Menþöll sýndist mart um sinn,
meyjar komu í kirkju inn,
með skrautligu skarti þar,
skínandi þeirra ásján var.
Sú var ein sem ítarligust af öllum bar.

Andlit hennar er englum líkt,
eigi fæddist fljóðið slíkt,
í miðjum flokki að meyjar stár
með skínanda gull[l]igt hár.
Sannliga er hún í sinni birtu sem sólin klár.

Sætið var henni sæmilegt
sett og búið með allri mekt.
Sjálf drottningin sest þar á,
síðan allar út í frá.
Heiðurskórúnu hún bar sínu höfði *á.

Ágæta leit hún unga menn,
inn komu gangandi ‹í› kirkju enn,
gengu fram fyrir glæstan kór,
geymandi vel efnin stór
*Processionem prýðilig fyrir prest‹i› fór.

K‹...›st stóð þá klerka sve‹it,
kurteis sa›man í einum reit,
herrans vænti hópurinn fríðr,
hugsa þeir er tíminn líðr,
hæstan ‹.........›nn þessi fagur og fríðr.

Englar tveir með andlit bjart
‹inn›komu í kirkju snart,
kennimaðurinn ‹kom þar næst›,
prýðiligur fyrir altari hæst.
Öll hans klæðin skína við sem gullið glæst.

Kennimaður ‹s›á kurteis var,
confessionem ‹gjörði þar›
fyrir altarinu frammi þar,
fegurð og prís af öllum bar.
Geislar stóðu af guðdómsskini svo að gleðiligt var.

Innkom hinn með eyrindið sitt,
einn sjá maður í musterið fritt,
kertabyrði kappinn bar,
kveikti hann ljósin gjörvöll þar.
Þetta allt frá eg þorna rist fyrir augun bar.

Fyrsta kerti frúin fékk
og fyrir hennar sætið gekk,
öllum meyjunum út í frá,
ungum mönnum eftir á.
Hústrúin ein hún hafði ekki að halda á.

Síðast veik að seima gná
seldi hann henni kertið þá.
Greip við sætan geysihart,
gladdist hún þá mestan part.
Báðar hendur breiddi móti búin við skart.

Úr skrúðhúsi skunda tveir
skrýddir voru báðir þeir,
báru ljósin björt og há,
bar þá hvergi skuggann á.
Stórum tortísum tendrast login(n) sem tign að sjá.

Hústrúin hugði gjörla að,
heilagur andi gaf henni það.
Kenni eg skæran skaparann minn,
skínandi fyrir altari finn,
Jesús-djáknar, englar tveir, með almátt sinn.

Laurencius, djákninn dýr,
dásamliga við fólkið hýr,
Vinncenncius virða gleðr,
voru þeir með drottni feðr.
Píslarvottar plágu tóku pínu meðr.

Fram í kórinn fóru enn
fríðir, bjartir, ungir menn,
hefja upp söng með heiðursplag,
heiðrandi svo þenna dag.
Allur lýðurinn undir söng með ágætt lag.

Hústrú þótti hátíðlegt,
horfa upp á slíkta mekt,
himneskt ljós um heilagt rann,
hunangligr söngr með reglu vann,
ilmurinn sætur, ágætur sem andinn fann.

Messan söngst út merkileg,
meistarliga á allan veg,
allt til þess að of‹f›rið gekk,
yfirdrottninginn, öllum þekk,
kennimanni kertið sitt með kærleik fékk.

Allar meyjar út í frá,
hæves‹k›liga til altaris gá,
klerkurinn hver með kertið sitt,
kurteisliga og gengu títt.
Hústrúin ein, hún horfði við og hrapaði lítt.

Kennimaðurinn klénn og fríðr,
kurteisliga við altarið bíðr.
Drottningin talar við djáknann þá:
„Drós, bið þú til altaris gá,
hæveskan er það haldin minnst að hindra svá.“

Sendiboðinn til sætu gengr:
„Sæmir nú ekki að dvelja lengr,
mín frú, að það *magtög vil, –
menþöll gangi altaris til.
Mun þá verða á messusöngnum meiri skil.“

Sendiboðanum svaraði þá,
svo sem hér mun hermt í frá:
„Þó að messan bíði og mengið frítt
þá missi eg ekki kertið mitt.
Gef eg mér hvorki um glyslig orð né gaman þitt.

„Það gjöri eg fyrir þrjósku ei,
þar set eg til sérligt nei,
heldur fyrir kerti og kærleik þann
sem klerkurinn mér í þessu ann.
Ætta eg með hæversk orð að heiðra hann.“

Þanneginn frá eg að *þrisvar fór.
Þegninn gekk þá aftur í kór,
sinni frú hann sagði frá,
svo sem honum svarað var þá:
„Bið þú auðgrund auðmjúkliga til altaris gá.

Vill hún einkis virða það
af vífi taktu kerti í stað,
hvort sem henni er ljúft eða leitt,
þá legg eigi til fleira neitt.“
Sendiboðinn til sætu gengr og sagði greitt:

„Yfirdrottningin öllum býðr,
offrir þú sem annar lýðr,
elligar skal eg með afli og mátt
af þér grípa kertið brátt.
Gleyma viltu góðum siðum og gjöra þrátt.“

Þorngrund svarar í þriðja sinn:
„Fær þú eigi kertið, klerkur minn,
láttu vera sem líkar þér,
ljósliga vil eg það birta hér:
Með öllu afli eg á því held sem orkan lér.“

Sendiboðinn til sætu tók,
síðan þeirra glímu jók,
sækjast nú og sviftast fast,
sundur í miðju kertið brast.
Víst hef ‹.............................›

Vaknar síðan veigaþöll,
*vitnandi um táknin öll,
hvað hún bæði heyrði og sá,
‹höldum› ku‹nn›i að skýra frá,
og svo hitt að hún hlutnum sínum hélt upp á.

Kertishlut ‹þann kvinnan fann
sem klerk›urinn ekki af henni vann.
Fagnaði við það fljóðið ríkt,
frú Máría veitti slíkt,
hættiligt .. ist ‹.........................›

Kertið lætur kæran það
kurteis geyma í góðum stað,
heilsu mjúka höldum gaf,
hver‹jum þeim sem þar› drakk af.
Veittist henni virðing merk meðan vífið svaf.

Verkin ‹þér› eru volduglig,
veitt af C‹risti á› allan veg,
kraftafull við kristið lið,
kem ég því öngri mæl‹s›ku við.
*Sættu oss við son ‹þinn› Christ með sön‹n›um fríð.

Aum og sjúk er öndin mín
ef eigi kemur til miskunn þín.
Hræðunst eg það heita bál,
hör‹mu›liga mun brenn‹a› sál.
Láttu mig hljóta, ljúf ‹og› mild þín líknarmál.

Dauðinn kemur mér dapur í hug,
drottinn minn, fyrir syndaflug
fyrirláttu mér, faðirinn sætr,
á flestu muntu ráða bætr
ef ‹vér› krjúpum klökknandi fyrir Christi fætr.

Máría, fyrir þitt mikla vald,
minnka þú vort syndagjald.
Láttu mig þá lukku fá,
líf og sálin megi því ná,
eftir dóminn aldri hverfa yðr í frá.
(Íslenzk miðaldakvæði II, bls. 148–155. Jón Helgason gefur kvæðið þar út eftir AM 721 4to, bl. 24r–25r. Bæði blöðin eru sködduð og því eyður í 6.–18. erindi og 37.–41. erindi. Einnig styðst Jón við afskrift í AM 1032 4to, bls. 226–250)
Athugasemdir:
Skrifari handrits ritar gjarnan 'eicki' fyrir 'ecki' t. d. í 1.1 og 7.5 en því er hér alls staðar breytt í 'ekki'.
14.5 á] (hefur gleymst í AM 721 4to).
15.5 Processionem] (orðið leiðrétt út frá Máríusögu).
33.1 þrisvar] < þreysvar AM 721 4to (KE).
38.2 vitnandi] < skiliandi (?) AM 721 4to (JH).
41.5 sættu] AM 1032 4to. sætt AM 721 4to.