Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3139)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
Heyr mig bjartast blómsturið mætaFyrsta ljóðlína:Heyr mig bjartast blómsturið mæta
Höfundur:Höfundur ókunnur
bls.76–83
Viðm.ártal:≈ 1525–1575
Flokkur:Helgikvæði
Skýringar
Elsta handrit sem varðveitt er af af þessu kvæði er Add11242 (British Museum). Það er skrifað af Gottskálk Jónssyni í Glaumbæ sem dó um 1590. Síðustu átta erindi kvæðisins vantar í þetta handrit. Í Íslenskum miðaldakvæðum II, bls. 77–78 styðst Jón Helgason einkum við þetta handrit svo langt sem það nær en einnig fjögur önnur yngri. (Add 4892, bl. 58r–59v; Add 11.179, bl. 22r–25v; JS 260 4to s. 40–44 og Lbs 953 4to, bl. 12v–16v). Í formála sínum fyrir kvæðinu reifar Jón Helgason málfræðilegan vitnisburð um hljóðdvalarbreytingu og samfalli y og i. Út frá því má ætla að kvæðið sé ort um miðja 16. öld eða litlu fyrr.
Stafrétt uppskrift Jóns Helgasonar hefur hér verið samræm og færð að mestu til nútímamáls. 1. Heyr mig, bjartast blómstrið mæta,blessuð móðir himna stræta, láttu mig fyrri löstu bæta en líði eg þessari veröldu frá, Máríá.
2. Viðris milskað vínið skæravilda eg yður til heiðurs færa. Móðir guðs og mektug kæra, megindrottningin kallast má, Máríá.
3. Þú ert hin fróma lífsins lilja,lystiligasta guðdóms þilja. Framar en nokkur fái að skilja frægðin þín tjáist himnum á, Máríá.
4. Gleðinnar byggð og gimsteinn fljóða,guðdóms höll og rósin rjóða, líknar æður og lækning þjóða; lífsins brunn þig kalla má, Máríá.
5. Sól réttlætis, sævar stjarna,sæmd og hjálpin Adams barna; hinn lystiligasta lífsins kjarna léstu fæddan jörðu á, Máríá.
6. Blíðan til þín boðskap sendiblessaður guð að sjálfs síns hendi. Engillinn svo orðum vendi ástúðliga sem greinast má, Máríá.
7. Fylltist innan farartíðaforspá sú, sem rituð var víða, að miðri nótt í mátann blíða milding himna fæddir þá, Máríá.
8. Mætu barni móðirin unnimeistarliga sem hjartað kunni, af hinum innsta blíðu brunni brjóstum þínum fæddist á, Máríá.
9. Þrjátigi ár og þrjú að teljaí þessari veröld virtist að dvelja yð[u]r réð Júdas, svikarinn, selja silfrið hvíta hann girntist á, Máríá.
10. Skírdags nótt sem skrifast í óði,skapari minn að sveittist blóð[i]. Af þeim harm og mikla móði mjög var komin að höndum þá, Máríá.
11. Fram í garð einn flokkurinn ljótifóru ei síðar miklu hóti, seljarinn gekk að sögðu móti. Sjálfan drottin hann heilsaði á, Máríá.
12. Á guðs son hlaupa, grípa og fanga,grimmir tala með aðferð ranga: „Látum yfir hann lögmál ganga, leiðum hann inn fyrir Pílatum þá,“ Máríá.
13. Bera fram lygi á blessaðan herra,brigslin létu eigi þverra. Miklu höfðu viljann verra en virða nokkur megi það tjá, Máríá.
14. Lögðu dóm yfir [l]ausnarann mætaljúfust heyrði móðir hans sæta. Þjóðin gjörvöll þeirra stræta þenna úrskurð heyrði upp á, Máríá.
15. Skapara heimisins skelktu og hlógu,skærast hold þeir lustu og drógu, gengu að með gabbi nógu, greiða höggin, hver sem má, Máríá.
16. Flengdu, bundu, lömdu og lýttu,lausnarans ásjón hræktu og spýttu, að drottni vorum dúki knýttu. Dreif honum fólkið allt í frá, Máríá.
17. Þyrnikórunu þröngva og stirðaað þínu enni snúa og girða, illsku þeirra ei má virða. Jesúm negldu þeir krossinn á, Máríá.
18. Sárt var Krist[u]r kvalinn í böndum,á krossinn strengdur fótum og höndum. Reka gadda, reknum ströndum, rifnaði holdið útí frá, Máríá.
19. Í gegnum hans hend[u]r gaddar stóðuog göfuga fætur á holdi rjóðu. Úr lausnarans sárum lækir flóðu, þeir lögðu spjóti hans síðu á, Máríá.
20. Grimmir júðar gallsdrykk blandagræðara heimsins þá til handa. Hann leiddi út sinn lífsins anda í líkamsdauða krossinum á, Máríá.*
21. Minnumst vér hvað móðirin þýðamyndi sáran angist bíða. Innan heimsins allra tíða öngva sorg kann slíka at fá, Máríá.
22. Um hennar hjartað harmurinn sækir,af heitum benjum dundu lækir. Sá fló í brjóstið sorgar mækir er Símeon gjörði fyrir að spá, Máríá.
23. Augun lauguðust öll í tárum,óðum blóðið dreif úr sárum. Af æðum græðarans unda bárum allur krossinn dreyrgaðist þá, Máríá.
24. Lút af sútum signuð meyja,– síst má hennar hjartað þreyja. Þá blessuð sá hún sitt barnið deyja bað hún sig krossinn festa á, Máríá.
25. Grátinn talaði, guðs í pínu,til græðarans renndi hún augum sínum: „Svæfið þér mig hjá syninum mínum svo að eg mætti dauðann fá,“ Máríá.
26. Má það enginn maðurinn skiljahvað myndi yður sorgin krenkja og kilja. Ofan um hvirfil og allt til ilja alblóðugan hún son sinn sá, Máríá.
27. Hjartað skalf af harmi sárum,höfuðdrottningin flóði í tárum. Ástúðlega augum klárum upp til krossins renndi hún þá, Máríá.
28. Ljúfan svein í sinnu karmisætlega vafði lífs á armi. Nú er því bundin beiskum harmi; barnið sitt hún horfir á, Máríá.
29. Þeir hófu af krossi líkið ljúfast,hún lagði í fang sér hörundið hrjúfast, hend[u]r sárar um hálsinn kljúfast, hvort sem annað faðmaði þá, Máríá.
30. Mælti þetta móðirin skæra,– hún mynntist við sitt barnið kæra –: „Héðan skal eg mig hvergi hræra heldur jafnan vera þér hjá,“ Máríá.
31. Einn veg skyldu aumir sem góðirjafnan setja í hyggju slóðir hvað sem píndist sonur og móðir í sárri neyð en ætla má, Máríá.
32. Háleit brúðurin himna, kæra,hver þinn grát vill lesa eð[u]r læra; virstu þeirra visku að næra og verð oss aldrei burtu frá, Máríá.
33. Einkum bið eg þig, innileg sæta,englakóngsins móðirin mæta, láttu mig svo löstu bæta, lausnarann mætti eg blíðan sjá, Máríá.
34. Þú ert fegursti lífsins ljómi,líknar æð[u]r, tignar blómi, allra manna yndi og sómi; aldrei víktu mér því frá, Máríá.
35. Mea crimina mater dei,mér til reikna gjörðu eigi orationem hugar hneigi, hátt upp lýsta matróná, Máríá.
36. Þegar dauðinn dapur kemurdugðu mér sem bænir fremur. Ykkur um það eflaust semur, engla kóngi kvittun ljá, Máríá.
37. Kveð eg þig nú blómstrið blíða,blessuð meyjan, tignarfríða. Má þér ekki úr minni líða mér að hjálpa nauðum frá, Máríá.
38. Sancta mater Eli ave,in mortis agone fave; yfir synda crimina cave coronam vitæ mihi dá, Máríá. Athugagreinar |
