Fossaföll

I.
Ég flý til þín, er sumarsöngvar falla
af sólskinsleysi, iðjuvarmi foss.
Er uppi um daprar dauðagöngur fjalla
allt draumalíf er hnigið með sinn kross,
þú hvessir raust, er innisætur æja
með önnungs vol og dægrin norpa hljóð.
Af hlíðarbrúnum heim í fylgsnin bæja
um heiðaþagnir titrar þú í óð.

Ég veit þig einan allan verða að ljóðum,
þá allt er frost og dimmulengst er nótt,
þá snýstu í söng og ei með hálfum hljóðum
og hásri trumbu — en veðrið í þig sótt!
Við hengiflugin hlærðu milli landa,
og hljómar leika í vökum sérhvers spors.
Og undir hindrun ætlar þó að standa
og ísinn kljúfa fram til næsta vors.

Þó hamraskuggar höndum um þig spenni,
úr hrikabergi stuðlaföll þú slær
með mánagullið gustað fram á enni
og geiminn stjarna á floti þér við tær.
En hvílíkt veldi vöku uppi að halda
í varmaleysu og allra hlíða þröng,
í myrkradjúp og undir ísinn kalda
og endalausa að hrynja í sterkum söng!
II

Úr öllum þínum söng er glötuð sálin,
þó segi eg, foss minn, kvæðið eftir þig —
já, þó að inn að hjarta huliðsmálin
í hljómum þínum titri gegnum mig.
III

„Er drápshríð mönnum ægði, jafnvel inni,
hún æpti að þeim um veðurgrimma nótt:
Þið skylduð breyta byljaillsku minni
í bataleið sem hverjum stórum þrótt.
Og hvatur hugur vegu ætti að vita
að veðurgerð, í bæ við fjall og ós,
sem sneri minni helju upp í hita
og hríðarmyrkurs nauð í glaða ljós!

Við aldasöng þann æsti hún höf og sundin
og æddi um sveit og vann þar skaða sinn.
— En ég er foss, við fjallastallinn bundinn,
og fel í straumlegg hitaneistann minn.
Ég missa þarf ei mína fornu prýði
í megingerð né röst mín verða lygn,
því listin kann að draga upp dvergasmíði
sem dyratré að minni frjálsu tign.

Ég hef ei neitt á höndum, þó ég geisi
og hindrun engin verði mér að bið.
En dauði og eyðing eru kraftaleysi,
en afl er það, sem heldur lífi við.
Og ég er inni í hömrum, hjarta fjallsins,
við hjarnið dautt, sem eitt um lífið slóst,
og leitt ég gæti heilsu í hvamma dalsins
og hitagróður um þess kalda brjóst.

En magnið mitt, en iðjuleysið ekki,
til illra heilla gæti sljóva leitt.
Ég kann að smíða harða þrælahlekki
á heilan lýð, ef mér er til þess beitt.
Ég orðið gæti löstur mesti í landi
og lækkun þjóðar — öðrum þannig fer —
sé gamla Þóris gulli trylltur andi,
sem gekk í fossinn, vakinn upp í mér.

Mig langar hins, eins lengi og fjallið stendur,
að lyfta byrði, er þúsund gætu ei reist,
og hvíla allar oftaks lúnar hendur
á örmum mér, er fá ei særst né þreyst,
og veltu mína vefa láta og spinna,
minn vatnaaga lýja skíran málm
og sveita-Huldum silkimöttul vinna
og Sindrum hafsins gulli roðinn hjálm.

Með silfurúðans sólskinsaugna fjölda
ég sá úr dalshlíð margra alda ferð,
um héröð morgna og kynslóðunum kvölda,
og komutíma sjáandinn ég verð!
Hér býð ég öllum Íslands heillavættum
mín öfl og fegurð, mannheimsaldra löng.
Og verða skyldi eg auðna fram í ættum
og inna af höndum bjargir við minn söng.“
IV

Úr öllum þínum söng er glötuð sálin,
þó segi ég, foss minn, kvæðið eftir þig —
já, þó að inn að hjarta huliðsmálin
í hljómum þínum titri gegnum mig.