Atlakviða ÍF

Guðrún Gjúkadóttir hefndi brœðra sinna, svá sem frægt er orðit. Hon drap fyrst sonu Atla, en eptir drap hon Atla ok brenndi hǫllina ok hirðina alla. Um þetta er sjá kviða ort:

Atli sendi
ár til Gunnars
kunnan segg at ríða,
Knéfrøðr var sá heitinn;
at gǫrðum kom hann Gjúka
ok at Gunnars hǫllu,
bekkjum aringreypum
ok at bjóri svásum.

Drukku þar dróttmegir,
en dyljendr þǫgðu,
vín í valhǫllu,
vreiði sásk þeir Húna;
kallaði þá Knéfrøðr
kaldri rǫddu,
seggr inn suðrœni,
sat hann á bekk hám:

„Atli mik hingat sendi
ríða ørindi
mar inum mélgreypa
Myrkvið inn ókunna,
at biðja yðr, Gunnarr,
at it á bekk kœmið
með hjálmum aringreypum
at sœkja heim Atla.

Skjǫldu kneguð þar velja
ok skafna aska,
hjálma gullroðna
ok Húna mengi,
silfrgyllt sǫðulklæði,
serki valrauða,
dafar, darraða,
drǫsla mélgreypa.

Vǫll lézk ykkr ok myndu gefa
víðrar Gnitaheiðar,
af geiri gjallanda
ok af gylltum stǫfnum,
stórar meiðmar
ok staði Danpar,
hrís þat it mæra
er meðr Myrkvið kalla.“

Hǫfði vatt þá Gunnarr
ok Hǫgna til sagði:
„Hvat ræðr þú okkr, seggr inn œri,
alls vit slíkt heyrum?
Gull vissa ek ekki
á Gnitaheiði
þat er vit ættima
annat slíkt.

Sjau eigu vit salhús
sverða full,
hverju eru þeira
hjǫlt ór gulli;
minn veit ek mar beztan
en mæki hvassastan,
boga bekksœma
en brynjur ór gulli,
hjálm ok skjǫld hvítastan,
kominn ór hǫll Kjárs,
einn er minn betri
en sé allra Húna.“

„Hvat hyggr þú brúði bendu,
þá er hon okkr baug sendi
varinn váðum heiðingja?
Hygg ek at hon vǫrnuð byði;
hár fann ek heiðingja
riðit í hring rauðum;
ylfskr er vegr okkarr
at ríða ørindi.“

Niðjargi hvǫttu Gunnar
né náungr annarr,
rýnendr né ráðendr
né þeir er ríkir váru;
kvaddi þá Gunnarr,
sem konungr skyldi,
mærr í mjǫðranni
af móði stórum:

„Rístu nú, Fjǫrnir,
láttu á flet vaða
greppa gullskálir
með gumna hǫndum.

Úlfr mun ráða
arfi Niflunga,
gamlir gránvarðir,
ef Gunnars missir,
birnir blakkfjallir
bíta þreftǫnnum,
gamna greystóði,
ef Gunnarr né kømrat.“

Leiddu landrǫgni
lýðar óneisir,
grátendr gunnhvata
ór garði Húna;
þá kvað þat inn œri
erfivǫrðr Hǫgna:
„Heilir farið nú ok horskir,
hvars ykkr hugr teygir.“

Fetum létu frœknir
um fjǫll at þyrja
marina mélgreypu,
Myrkvið inn ókunna;
hristisk ǫll Húnmǫrk,
þar er harðmóðgir fóru,
ráku þeir vannstyggva
vǫllu algrœna.

Land sá þeir Atla
ok liðskjálfar djúpa,
Bikka greppar standa
á borg inni há,
sal um suðrþjóðum
sleginn sessmeiðum,
bundnum rǫndum,
bleikum skjǫldum,
dafar, darraða,
en þar drakk Atli
vín í valhǫllu,
verðir sátu úti
at varða þeim Gunnari,
ef þeir hér vitja kvæmi
með geiri gjallanda
at vekja gram hildi.

Systir fann þeira snemmst
at þeir í sal kvómu
brœðr hennar báðir,
bjóri var hon lítt drukkin:
„Ráðinn ertu nú, Gunnarr,
hvat muntu ríkr vinna
við Húna harmbrǫgðum?
Hǫll gakk þú ór snemma.

Betr hefðir þú, bróðir,
at þú í brynju fœrir
sem hjálmum aringreypum
at sjá heim Atla;
sætir þú í sǫðlum
sólheiða daga,
nái nauðfǫlva
létir nornir gráta,
Húna skjaldmeyjar
herfi kanna,
en Atla sjálfan
létir þú í ormgarð koma;
nú er sá ormgarðr
ykkr um fólginn.“

„Seinat er nú, systir,
at samna Niflungum,
langt er at leita
lýða sinnis til
of Rosmufjǫll Rínar,
rekka óneissa.“

Fengu þeir Gunnar
ok í fjǫtur settu,
vin Borgunda,
ok bundu fastla.

Sjau hjó Hǫgni
sverði hvǫssu,
en inum átta
hratt hann í eld heitan;
svá skal frœkn
fjándum verjask;
Hǫgni varði
hendr Gunnars.

Frágu frœknan
ef fjǫr vildi,
Gotna þjóðann,
gulli kaupa.

„Hjarta skal mér Hǫgna
í hendi liggja,
blóðugt ór brjósti
skorit baldriða
saxi slíðrbeitu,
syni þjóðans.“

Skáru þeir hjarta
Hjalla ór brjósti
blóðugt ok á bjóð lǫgðu
ok báru þat fyr Gunnar.

Þá kvað þat Gunnarr,
gumna dróttinn:
„Hér hefi ek hjarta
Hjalla ins blauða,
ólíkt hjarta
Hǫgna ins frœkna,
er mjǫk bifask
er á bjóði liggr;
bifðisk hálfu meirr
er í brjósti lá.“

Hló þá Hǫgni
er til hjarta skáru
kvikvan kumblasmið,
klekkva hann sízt hugði,
blóðugt þat á bjóð lǫgðu
ok báru fyr Gunnar.

Mærr kvað þat Gunnarr,
geir-Niflungr:
„Hér hefi ek hjarta
Hǫgna ins frœkna,
ólíkt hjarta
Hjalla ins blauða,
er lítt bifask
er á bjóði liggr;
bifðisk svági mjǫk
þá er í brjósti lá.

Svá skaltu, Atli,
augum fjarri
sem þú munt
menjum verða.

Er und einum mér
ǫll um fólgin
hodd Niflunga,
lifira nú Hǫgni.
Ey var mér týja
meðan vit tveir lifðum,
nú er mér engi
er ek einn lifik.

Rín skal ráða
rógmálmi skatna,
svinn, áskunna
arfi Niflunga,
í veltanda vatni
lýsask valbaugar,
heldr en á hǫndum gull
skíni Húna bǫrnum.“

„Ýkvið ér hvélvǫgnum,
haptr er nú í bǫndum.“

Atli inn ríki
reið Glaum mǫnum,
sleginn rógþornum,
sifjungr þeira.
– – –
Guðrún sigtíva
varnaði við tárum,
vaðin í þyshǫllu.

„Svá gangi þér, Atli,
sem þú við Gunnar áttir
eiða opt um svarða
ok ár of nefnda,
at sól inni suðrhǫllu
ok at Sigtýs bergi,
hǫlkvi hvílbeðjar
ok at hringi Ullar.“

Ok meirr þaðan
menvǫrð bituls,
dólgrǫgni, dró
til dauðs skókr.

Lifanda gram
lagði í garð
þann er skriðinn var,
skatna mengi,
innan ormum,
en einn Gunnarr
heiptmóðr hǫrpu
hendi kníði.
Glumðu strengir;
svá skal gulli
frœkn hringdrifi
við fira halda.

Atli lét
lands síns á vit
jó eyrskán
aptr frá morði;
dynr var í garði,
drǫslum of þrungit,
vápnsǫngr virða,
váru af heiði komnir.

Út gekk þá Guðrún
Atla í gǫgn
með gylltum kálki
at reifa gjǫld Rǫgnis:
„Þiggja knáttu, þengill,
í þinni hǫllu
glaðr at Guðrúnu
gnadda niflfarna.“

Umðu ǫlskálir
Atla vínhǫfgar,
þá er í hǫll saman
Húnar tǫlðusk,
gumar gransíðir,
gengu inn hvárir.

Skævaði þá in skírleita
veigar þeim at bera,
afkár dís, jǫfrum,
ok ǫlkrásir valði
nauðug neffǫlum,
en níð sagði Atla:

„Sona hefir þinna,
sverða deilir,
hjǫrtu hrædreyrug
við hunang of tuggin;
melta knáttu móðugr
manna valbráðir,
eta at ǫlkrásum
ok í ǫndugi at senda.

Kallaraðu síðan
til knjá þinna
Erp né Eitil,
ǫlreifa tvá;
séraðu síðan
í seti miðju
gulls miðlendr
geira skepta,
manar meita
né mara keyra.“

Ymr varð á bekkjum,
afkárr sǫngr virða,
gnýr und guðvefjum,
grétu bǫrn Húna,
nema ein Guðrún
er hon æva grét
brœðr sína berharða
ok buri svása,
unga, ófróða,
þá er hon við Atla gat.

Gulli seri
in gaglbjarta,
hringum rauðum
reifði hon húskarla;
skǫp lét hon vaxa
en skíran málm vaða,
æva fljóð ekki
gáði fjarghúsa.

Óvarr Atli,
móðan hafði hann sik drukkit,
vápn hafði hann ekki,
varnaðit hann við Guðrúnu;
opt var sá leikr betri
þá er þau lint skyldu
optarr um faðmask
fyr ǫðlingum.

Hon beð broddi
gaf blóð at drekka
hendi helfússi
ok hvelpa leysti,
hratt fyr hallar dyrr
ok húskarla vakði
brandi brúðr heitum;
þau lét hon gjǫld brœðra.

Eldi gaf hon þá alla
er inni váru
ok frá morði þeira Gunnars
komnir váru ór Myrkheimi;
forn timbr fellu,
fjarghús ruku,
bœr Buðlunga,
brunnu ok skjaldmeyjar
inni, aldrstamar,
hnigu í eld heitan.

Fullrœtt er um þetta;
ferr engi svá síðan
brúðr í brynju
brœðra at hefna;
hon hefir þriggja
þjóðkonunga
banorð borit
bjǫrt, áðr sylti.

Enn segir gleggra í Atlamálum inum grœnlenzkum.