Jöfur gefi upphaf

Jöfur gefi upphaf
óðar, sá er skóp þjóð,
ella verðr orðfall,
aldar er hans traust vald.
*Æsta vil ek yðr *trausts,
einn stýrðu, gramr hreinn,
sólar um satt mál
salar hvað ek kveða skal.

Meira veiti oss ör
*ágæt en ek beðit fá,
*fira sú er fremst er,
fullting drottning,
því at ljóða lofsmíð,
*ljóssi þat er skylt óss,
*vanda skal ek vita grund,
*vasta sem eg kann *bast.

Út gjörðist atburðr
einn hverr um framan svein.
Í heimi hoskr maðr,
hölda má sá við fjöldr,
þar er mildi mærð *valds
móðir lyfti hug góð,
dýra, sú er dýrst er,
drótta, við *sig þrótt.

Sveinninn óx þar upp einn,
ágætr var maðr sjá,
hitt er um hans ætt,
hringa með virðing,
ærinn áttu auð fjár,
atgeirs mikinn þeir
ok rauða rannskíðs
rennis *váru ættmenn.

*Bríma þýðist bóknám
brauta með síða skraut,
æsir þá er ungr *vas
*ögurs ok Guðs lög,
bæði gjörðist bókfróðr
beiðir er skammt leið,
röðuls var hann raunsviðr,
rastar ok trúfastr.

Æstri unni *mey mest,
Máríu síð knár
ok mætri *sik snót,
sjalfan gaf *bók*alfr.
Húfa vandist hreint líf,
halda vel skíðbaldr,
*brúða hét því brandrjóðr
blóma með sveindóm.

Sviptir framdi söng oft,
svá höfum spurt frá,
linna til lofs enn
lista við höll Krist,
því at tíðir blikbjóðr
brúði með ástúð,
*fíra þeiri er fremst er,
fagrar söng hvern dag.

Hlakkar gjörðist hugþekkr
herðir sem getið verðr,
*snotr fyrir sinn hátt,
síðar í bragsmíð,
því að dyrum dólgfreyr
dáðum prýddi sitt ráð,
en lasta vel víst,
vansa firrðist líf hans.

Lý›ðir‹ hvöttu *lungbjóð
löngum á kvonföng,
en súða *snarmeiðr
sóta *vara þess fljótr,
faxa játti freyr loks,
fjarðar e›r‹ *þó varð
frænda við flein þund,
fíkjum um þat vili ríkr.

Síðan var fest fljóð,
færi *þótti ›b‹etur mær,
með auði ilrjóð,
ara því at *göfögr var.
Drótt fékk at boði brátt,
beimum óx gleði þeim,
skata því at skýr sveit
skilið hugði gott til.

Rekka bjóst fúss flokkr
fara, sá er boðið var,
til *brullaups brynsvells
*beiðis ok kom á leið.
Enn kunni hann söng sinn,
seima, á degi þeim,
tíða var ei greitt gáð,
gætir, hafði dvalið mætr.

Kirkju sótti kross*marks,
kennir en brúðmenn
*byggvis, skyldi byrviggs
bíða uns hann lyki tíð.
Höfgi rann á segg sinn,
sofa *náir stund þá,
byrjar er á bæn var,
*blakkþollr geðrakkr.

Vitrast honum sæl snót,
sýnum var hún ófrýn,
við keyri kafþjórs
kænum er hann *svaf á bæn,
en heilög hringsól
heiðar þótti vera reið,
randa leist svá rógþund
röðuls ok óglöð.

Svanna spurði sólnjörðr
sunda á þá lund:
„Hví sætir hryggð sjá
hnossa, segðu, skögul, oss.“
*Verða lét vegskorð,
vík elds því oflík,
svarað því er sagt er
seiða við gulls meið:

„Branda ertu brigðlyndr,
beðjar ok laufgeðr
snyrtir,“ kvað snót björt,
„seiða em ek þér reið,
hristir, viltu *lag laust
láta því emk ókát,
mana við mik túns
meita ok hryggleit.“

„Skuldar máttu, skýbaldr,
skilja eru sakir til
sárar þótt sé mér
sorgir í hugarborg,
væn hugðunst vera þín,
*vinmær allkær,
báru en þú bregst mér
bálruðr um þat mál.“

„Renna tekr rækt þín
rauðbliks við mik,
hví sætir hlynr þat
hranna en ek þér ann?
Hefjast lét ek þín þrif,
þú hafnar mér nú,
ástum leiðir auðlystr,
aðra ertu að því saðr.“

„Vingun muna vera lengr,
veld ek því eigi at heldr
ok *eyðast ástúð,
okkur svá mun fara loks
nema eina auðrán
aðra látir nú í stað,
hristir þá er hafið fest
hnossa en munið oss.“

„Hvess kunnið *ér oss,
aldri hefi ek gunntjalds
snyrtir við þik sakir gjört
*sigða né afbrigð.
Ástum vilda ek allfast,
íðvandr *lagar skíðs
hrærir því at hugað er mér
halda við þik um aldr.“

„Biðja vil ek yðr enn
elsku meðan boðið dvelst,
stýrir ef stoðar mér
stagþjórs ok vinlags.
*Betri mun eigi fjalls fit
finnast þér, vinr minn,
hæfa nein heldr víf
hittast þóttú farir vítt.“

Nýtust hvarf *burt björg
borða við slík orð,
en augum *almþollr
unda brá þá í sundr,
skauta hugði almr at
ara *þat er fyrir bar
ok reyni sú sýn
sverða þótti mikilsverð.

Hyrjar nam hvata *för
hranna eftir draum þann,
lýtir enn láðbrjótr
linna kvaddi flokk sinn:
*Brullaups gjörist bratt fall,
beimar skulu fara heim,
skjótt hefir skipast mitt
skap *emka ek þó dapr“.

„Þetta hæfir þér trautt,
þú gjörist villtr nú,
góða mun *svá gefast yðr,
grennir kváðu brúðmenn,
virðast mun sjá fira ferð
fráleit ef þú gjörir *svá
góðr ef þú glepr mætr
gullstaups *brullaup.“

*Biskups sóttu fund fljótt
*ferðir sem getið verðr,
með blíðum brynmeið
bjóða hve þar fór,
því at *vættu vinir brátt
*vígtungls boða ungs
at *bætir vel vítr
vansa snöri skapi hans.

*Biskup frétti brinlags
að því megin brátt:
„Hví ertu, hlynr, *svá
*hverforðr *góins láðs?“
Seggr lét eigi sein at
svara því er spurt var:
„Englum er sú drós, drengr,
dýrri er ek gat fyrr.“

„Haltu sem *hefir mælt,
*hvert orð meðan lífs ert,
hirðir“, kvað happ Njörðr,
„hringa, við drottning,
betri mun þér vera, vitr,
víst hyggjum þat, Krist,
ástin hennar má mest,
móðir en hvert fljóð.“

Síðan náði sverðrjóðr,
sveinninn girntist vera einn,
skild›is‹t hann við fira fjöld,
fara þar er auðn var,
hæstri unni höll Krists,
helga sik lagar elgs,
*bei›tir uns‹ önd lét,
endar þar mann sögu kenndr.

Oftar vil ek *yðarn kraft
inna, þat er vili minn,
vita skulu víf ›þat‹,
víða í bragsmíð,
ef landa lífstund,
ljóss veitir gramr óss,
máttugr eða máls *gnótt,
*minni týr sonr þinn.

Traust verðr mær mest
mönnum ok líkn sönn,
ok eð hæsta hald víst
hverjum sem þörf er.
Ætti þér öll drótt
unna fyrir miskunn,
þínar hafa þess r›raun‹,
þjóðir, ertu firum góð.

Aldri láttu, mær mild,
mik ef ek bið þik,
fyrir víti vár ljót
verða ›með‹ svikaferð,
því æsti ek *þik *trausts,
þú hjálp mér við nú,
seggja em ek drótt dygg,
djarfastr er ek mjög þarf.

Maríá, styrktu mig, dýr,
mundu þat, göfugt sprund,
mildi, lýstu, margföld,
merki til góðs verks,
*svá að hreinsun hugar míns
hljóti ek með yfirbót,
lasta eru laun mest,
ljóða fyrir kveðinn óð.

*Guðs æsti menn mest
móður at hún dugi þjóð,
*›fyrir‹ ljóða líkn kær,
liðs hjálpir mj›ök‹ við,
Jesús veitir ágætr,
allt gengr því ávallt,
heilög er snót sæ›l‹,
s›..‹ þat er vís raun.

Oss bjargi Jesús,
ógn framr, himins gramr,
dýrðar láti *ór orð
endast meðan veröld stendr,
*svá að heim á degi dóms
drottinn í unaðs nógt,
ýta laði ágætur,
alla þat er bragar fall.
Amen.
(Jón Helgason: Íslenzk miðaldakvæði II, bls. 127–136)

5. Æsta] < asta 721. (JS); traust] < trausts 721. (JH)

2. ágæt] < agætur 721. (JH)

3. fira] < fyrda 721. (JH. Sjá 7.7)

6. ljossi] < liosti 721. (JH)

7. vanda] < uirdla 721. (JÞ)

8. vasta] < uakta 721. (JS); bast] < bezt 721. (JS)

5. valds] < ualld 721. (JH)

8. sig] < siga 721. (JH)

8. váru] < uoru 721. (JH)

1. Bríma] < Prima 721. (JS)

3. vas] uar 721. (JS)

4. ögurs] < iofur 721. (JH)

1. mey] < meyju 721. (JH)

3. sík snót] < sissnot 721. (JS)

4. bók] < boka 721. (JH) ; alfr] < almur 721. (JS)

7. brúða] < brudi 721. (JH)

7. fíra] (upphaflega etv. verið ‘fjarðar’ (JH))

3. snotr] (upphaflega etv. verið ‘snót’ (JH))

1. lungbjóð] < lyngbiod 721. (JH)

3. snar-] suar 721. (JH)

4. vara] < uar 721. (JH)

6. þó] < þá (leiðréttingartilgáta JH)
10.2. þótti] < þottu 721. (JÞ)
10.4. göfögr] < göfögt 721. (JH)
11.3. brullaups] < brud laups 721. (JS)
11.4. beiðis] beidir 721. (JH)
12.1. marks] < mark 721. (JH)
12.3. byggvis] < bygguir 721. (JH)
12.6. náir] < giordi 721. (JH)
12.8. blakkþollr] < blackþoll 721. (JS)
13.4. svaf] < saf 721. ((JS)
14.5. Verða] < uera 721. (JS)
15.5. lag] < laga 721. (JH)
15.7. emk] < em 721. (JH? / KE)
16.6. vin] < min 721. (JS)
18.3. eyðast] < eydar 721. (JH)
19.1. ér] < þier 721. (JS / JH)
19.4. sigða] < sida 721. (JH)
19.6. lagar] < laga 721. (JH)
19.8. halda] < at hallda 721. (JH)
20.5. Betri] < beitri (JH? / KE)
21.1. burt björg] JH stingur upp á breytingunni > ‘björk burt’.
21.3. almþollr] Orðið er greinilega afbakað.
21.6. þat] JH stingur upp á breytingunni > ‘því’.
22.1. för] < ferd 721. (JS)
22.5. Braudlups] < Brullaups 721. (JS)
22.8. emka] < einka 721. (JS)
23.3. svá] < sia 721. (JH)
23.6. svá] < suo 721. (KE)
23.8. brullaup] < brudlaup 721. (JS)
24.2. ferðir) < ferdar (ferð = menn) 721. (JH)
24.5. vættu] < uæntu 721. (JS) ?
24.6. -tungls] < tungs 721. (JH)
24.7. bætir] < bæti 721. (JH)
25.1–2. (Þessar línur eru svo afbakaðar að þær verða ekki lagfærðar)
25.3. svá] suo 721. (KE)
25.4. góins] < gois 721. (JS)
26.1. hefir] < hafdi 721. (JH)
26.2. hvert] < hut 721. (JS)
27.7. hei›...‹] bei›tir uns‹ (? tilgáta JH)
28.1. yðarn] < yduarn (leiðrétt vegna bragar JH)
27.8. gnótt] < nógt 721. (JH)
28.8. minni týr sonr þinn] < min tair sonar þin (tilgáta JH)
30.5. þik trausts] < þitt traust 721. (JH)
32.1. Guðs] < Gud 721. (JÞ)
32.3–4. (ólæsilegar en JH rökstyður þessa leshætti).
33.3. ór] < uor 721. (JS vegna stuðlasetningar)
33.4. svá] < suo 721. (KE)
Skrifað er ;ek;, ;þik;, ok, ;emk; , ;em ek; og ;þat; og ;at; en annars ekki hirt um forna t-endingu í lengri orðum. Skrifað er ;svá; en ekki ;svo; sbr. hendingu í 7.2.
Þá er stoðhljóði jafnan sleppt.