Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3127)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
PétursdikturFyrsta ljóðlína:Maria ertu milld og skær
Höfundur:Höfundur ókunnur
bls.121–127
Viðm.ártal:≈ 1300–1550
Flokkur:Helgikvæði
1. Máría, ertu mild og skær,miskunn heilags anda, himna *kóngsins móðir og mær, minnkar allan vanda, sigrar svartan fjanda. Bið þú fyrir oss blessuð mær, svo beiska pínu forðunst vær, að bál megi ei sálu granda.
2. Valdist einn af Adams ættýtum hjálp að veita. Kom þú oss við Krist í sætt, kenn oss djöfli að neita, til þín má líknar leita. Elskan, stattu oss í hjá, allt gott vífið veita má með öðling himna reita.
3. ›Eg‹ hefi framið hér fræðasmíðfyrst um konur og þegna. Síst hefi eg séð þann stig að sálunni mætti gegna, mun það erfitt vegna. Nú skal breyta bragarins hátt, birta af Máríu nokkurn þátt. Hún mun mestu megna.
4. *Átti prúði Pétur klaustr,postulinn allra alda. Þar var einn munkur sá eigi var traustr sína reglu að halda, mun ›því‹ fjandinn valda. Lausung hafði halur í nóg, með holdi vakti hann jafnan róg. Þess ›mun‹ garpurinn ›gjalda‹.
5. Í Kolneseyjum kirkjan stendr,kann eg ei bróður að nefna, hann var lyginn og lymsku verndr, latur á gott að efna, els›kar hann all‹oft svefna. Sefur hann þrátt en vakir síðr, þanninn *munksins ævin líðr, honum mun púkinn hefna.
6. Bætti hann lítt þó berði hann menn,hann bjó sig mjög með váða. Eigi var getið hann gjörði enn Guði til þakka né dáða. Missti hann allra náða, nema María sjálf með meyjalið munknum þessum bjargi við. Ríkur má slíku ráða.
7. Ól hann barn við bjartri frúog braut svo reglu snjalla. Reyfði hann menn og rænti bú og reyndi ofspekt alla. Þrífast má hann því varla. Gekk hann allri gæsku frá, garpar vilja ei þenna þá góðan bróðurinn kalla.
8. Garpar ríða geystir á mótgrimmdarfullum klerki. Reyna þeir sín rammlig spjót, rétt eru til þess merki. Hafa þeir Sölla serki. Þeir vógu síðan hal með hryggð, höldar þóttust hreinsa byggð og hrósuðu ljótu verki.
9. Skriftalaus hann skildist viðskugga heimsins þenna. Þá sá munkurinn myrkvalið ›móti‹ sálu renna. Þeir höfðu orðskvið þenna: „Þú hefur ekki heiðrað Krist, himna skaltu missa vist, heldur á báli að brenna.“
10. Gripu þá fjandur *garpsins sálog gjörðu hátt að róma: „Þessi ön›d skal‹ þreyta ›bál‹, þín er maklig kvóma, þú veist ei drottins dóma.“ Öngvan mun›k‹ eg fann þann fyr til fjandans hafði slíkan byr og léti sér fleira sóma.
11. Fjandur pína og árar öndalls kyns leidda og dregna. Þeir settu hana í fjötur og bönd, þessir glæpa hefna. Nú tel eg fjandur fegna. Þeir flengja hana og hýða fast, háðung aungva salina brast. Nú mun hún verða að megna.
12. Pétur sér á púkans hvekk,þeir pína önd og rífa. Fyrir himna bjartan buðlung gekk, biður hann sálu að hlífa: „Hana vill djöfull fordrífa nema þú hjálpir, herra minn, og hagir til með guðdóm þinn, hún mun í pyttinn svífa.“
13. „Sjá þú, Pétur“, að sagði hann,„sanna ritning mína: svo eldurinn grand›i‹ ei harla heitr honum fyrir glæpi sína eigi skal dómurinn dvína, – enginn má nema hann ›sé‹ hreinn himnaríki byggja neinn – sál skal brenna og pína.“
14. Herra Pétur varð hljóður við það,hann heyrði drottinn neita. Fyrir píslar›væ‹ttinn hann ›postula‹ bað, prýði englasveita, munki miskunn veita. Margan mann og meyjar meðr, spámenn Guðs og aldarfeðr, hann kann eftir að leita.
15. Fékk hann ekki friðinn að heldrþó færi allir biðja. Spámanns orð að vísu veldr hann verður glæp að kviðja. Aum er klerksins iðja. Þetta sér hann prúði Pétr, hraður pínir eldurinn heitr, *prests var þetta iðja.
16. Mildi Pétur Máríu bað:„Miskunn veittu þegni, þú mátt af Kristi þiggja það sem þessum munknum gegni, vel trúi eg henni vegni, bið þú fyrir hann, blessuð frú, svo bjargast mætti sálin nú frá heitu fjandans megni.
17. Þessi var út af klaustri mínmunkur þó vondur væri. Ágæt Máría firr þú hann pín og sjá honum hjálparfæri, og *elskulig stattu nærri. Þú mátt réttan þiggja veg af þínum syninum, elskuleg, með þinni bón svo skærri.“
18. Fyrir himnakóng gekk háleit snót,hón trú eg málin inni. Almáttigur stóð upp á mót, hann fagnar móður sinni, og sjálfur trú eg hann inni: „Hvað sem vildir þiggja þú, það skal þér að vísu nú veitt með prýði minni.“
19. Mildur ansar Máríu kraftr:„Mig heyr þú, sonur minn sæti, láttu munkinn lifna aftr svo löstu sína hann bæti, hreinsi hann hjartans gæti svo öndinn mætti yfrið fús yðar byggja háleitt hús, aldarfaðirinn mæti.“
20. „Fékk það enginn fyrr af mérað fá svo ritning brjóta. Það skal eg gjarnan veita þér svo að þegn megi náðir hljóta, og fái hann hjálp svo fljóta. Þrjátigi daga skal þiggja líf, þú munt ráða, blessað víf, og þá mun hann hvíldar njóta.“
21. Þegar er postulinn heyra má,Jesús vill hann náða, Pétur fór að finna þá *formann *myrkva láða, hann talar við *dreifir dáða: „Láti þér nú laust í stað lærðan mann er drottinn kvað. Ríkur má slíku ráða.“
22. „Vær látum hann eigi lausan að heldr“,árar æpa og emja. „Hann hafði ekki á drottni traust, vér höfum dæmdan þenna, svo sjálfur skal hann þess kenna, hann hefur gjört sér ævinligt tjón. Til Guðs á hann öngva vón, heldur á báli brenna.“
23. Með veldislykli vondan slóvítis*púkann þenna. Skelmisárinn æpti og gó, öll frá eg þóttist brenna, hálshögg réð að kenna. En Pétur tók í munksins hönd, píslar leysti af honum bönd, en púkinn tók að renna.
24. Bauð hann aftur bróður þeim,sem burt var liðinn af klaustri, öndu að fylgja aftur í heim út af syndanausti, af grimmu glæpaflaustri. Rekkurinn frá eg að raknaði við, rétt varð honum við Péturs lið, sem rynni dagur af austri.
25. Kærliga gjörði klerkurinn mætr,klárliga syngja og fasta, með fátæka mildur og gætr hann minntist fyrri lasta. Skjótt gjörir um að kasta. Fann hann prest og festi svo, fagra trú með iðran nú, sem drengurinn mátti besta.
26. Þrjátigi daga í heimi hérhann lifði með sæmd og sóma. Þegar að önd af búknum fer björt er englaróma, háleit er hans kvóma. Hófu þeir með fremd og frygð fagurliga öndina út með dyggð, flutt í burt með fróma.
27. Það má hver mann heyra og sjásem nokkuð hefur að skynja, maðurinn enginn týnast má sá Maríu elskar svinna. Það má gjörla inna. Herra þann, sem hékk á kross, hann bið eg til hjálpar oss. Hann mun miskunn vinna.
28. Bið eg þig, Máría mektar treyst,mjúkan lofsöng heyra. Fyrir þína skuld var heimurinn leystr og svo fyrir drottins dreyra. Heyri það hvers manns eyra! Nú vil eg bragna biðja þess að blíðliga syngi Máríuvers þeir sem diktinn heyra. Athugagreinar1.3 kóngsins] < kongens 713
4. Átti prúði Pétur klaustr] < Klaustur atte prudi petur (breytt vegna ríms. JH)5.7 munksins] < munkens 713 10.1 garpsins] < garpens 713 15.8 prests] < prezt 713 (PEÓl) 17.5 elskulig] < elskug 713 (ÁM) 21.4 formann myrkva] < fornna murkua 713 (JH? og ÁM) 21.5 dreifir] < dreifar (dreifir (þf.) dáða: þann sem drepur dáðum á dreif JH?) 23.2 púkann] < pukenn 713 (PEÓl) Orðið „svo“ er í kvæðinu ýmist skrifað með v-i eða án þess og er hér alls staðar haldið myndinni „svo“. |
