Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3139)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
Flokkavísur eða Heilræðavísur ...Fyrsta ljóðlína:Fjórar frægar stýra
bls.422–437
Viðm.ártal:≈ 1600
Flokkur:Heilræði
Skýringar
Flokkavísur eða Heilræðavísur
út af fjórum mannkostum og dyggðum sem kallast: Prudentia Speki/Viska Iustita Réttvísi Fortitudo Hughreysti Temperantia Hófsemi Af hvörjum allar aðrar dyggðir og siðsemdir fram koma og upp spretta. Í vísuorð samsett og snúin af síra Jóni Bjarnarsyni. 1. Fjórar frægar stýrafrómleik, veg og sóma allra manna í milli, marghæfar til gæfu. Fríðum fylgir systrum fjöldi af dyggðum völdum. Þær prýða dýrum dáðum dreng þann eftir gengur.
2. Forsjál er hin fyrsta,flokk dýrum vel stýrir, samjafn síðan nefnist sanngjörn Réttvísi önnur. Hér með heitir hin þriðja Hughraust með lund trausta, Fjórða hófið hirðir, hæfilát í máta.
3. Skyldi ungdóms öldináður sagaðar dáðir, fjórar fúslega læra er forprís af má rísa. Vel fallinn í elli er sá þessum náir. Eg vil lýðum ljóða lystugur flokkinn fyrsta. Fyrsti flokkur dyggða og mannkosta. Guðs ótti
1. Upptök æðstrar spekiíþrótt er Guðs ótta, gjöf þá hvör sem hefur er hygginn og aldyggur. Hæg sjá herrans augu, hugar rann og verk menna, þjóð skal hér við hræðast og hafna löstum jafnan. Elska Guðs og trúin
2. Unn þú með ást sannrieinvalds Drottni hreinum, á treyst og bið Kristum er oss vann lausn á krossi. Góðverk, gegnar ræður, gjörða máltíð hvörja, efn þú í hans nafni ætíð með þakklæti. Allt að gjöra í Guðs ótta
3. Verk þótt vinna orkirvíst fyrr en það byrjar, bið Guð fyr þér greiða, gefa náð, heill og dáðir. Svo störf sé þjóð til þarfa þakknæm og vel ræmist, góð og gagnleg iðja get eg svo lukkist betur. Að byrja ekkert yfir megn
4. Áður en efnar smíðiaðgættu hvört mættir síðan sjálfs af dáðum sæmilega framkvæma. Um megn öngvum hagnar afl við stein að reyna, þjóð að þér mun hæða þín ef orkan dvínar. Gott að læra og Guðs or[ð]s þjóna að heiðra
5. Vísdóms sætum seimisafna skaltu jafnan meir en öðrum aurum, óvölt viskan prófast. Orð Guðs og þinn hirðir eyrum gjarnan heyri, heyrn því léð er lýðum, að lærum vér hvað oss bæri. Foreldra að heiðra
6. Föður þinn haf í heiðri,hýrugóður sért móður, unn þeim, þeirra kenning þú geym en ei gleymir. Auðmýkt eftir leiðir ævi langa gæfa, annars er þín minni auðnutryggð og dyggðir. Hygginn sonur og heimskur
7. Sinn föður sanngleðursonur hygginn og dyggur, auðlegð, hefð og heiðri hann veldur foreldrum. Styrfinn, óvitur arfi er þeim bann frá seimi, angur ómegð þyngri og óhróður hjá þjóðum. Börn upp að fæða
8. Börn vel upp að alaallvæn dyggð má kallast, starf, auður og atgjörvi alþýðu mann prýðir. Ungur skal fyrst fanga frægð af mennta nægðum, dáð og drengskaps heiður dreng þá helst því lengur. Að hlýða góðum kenningum og kenna fáfróðum
9. Haltu í hófi stillturhag þinn þar hjá svinnum, er listir og lærdóm traustan, lífs bót mættir hljóta. Inntak visku veikan viljandi gott skilja, þeim er kenna kunnir kenning leiðréttingar. Það öðrum býður halt sjálfur
10. Hvað þú halda býðurhvörn dag kennslu börnum áttu siðsemd setta sýna í verkum þínum. Höfuðið gaum ef gleymir galið og óvit talar, útlimir allir villast svo enginn rétt framgengur. Að forðast fagurmæli
11. Varastu viðsjárgestinn,veiðimann lát þér leiðan, sem hunang hefur á tungu, hann finnst í raun annar. Brauð ein hönd hans sýnir, hin leynir þó steini, sínum oft orðum reynist ólíkur margur dóli. Að sjá við fölskum mönnum
12. Betra er maður að mætimörgum fljúgandi vörgum en óheilum manni er orð sæt frammi lætur. Dautt hræ hrafna mettar, hræðast hvörn er stæði hinn mjúkorði munnur, mönnum lifandi grandar. Í borgun að ganga
13. Vítum og vondu sætivarna skaltu þér gjarnan útgjöld undir að játast yfir megn nökkurs vegna. Sá svo fótlegg lætur löngum í stokk þröngvan, oft fær aura sviptir örsnauður til dauða. Viska er betri en afl
14. Betur stoðar í stríðistöðug viskan og dugur heldur en garpar gildir, gott sverð, traustar gerðar. Eyðir einn með ráðum ákefð margra stráka, laust má lýður treysta liðshóp heimskra glópa. Góður vilji er sigursæll
15. Þeim best verk sín vinnastvilji greiður sem leiðir, öll þá erfitt falla er mest nenning brestur. Þakknæm þeygi reiknast þörf en nauðug störfin, lostug leyfa flestir leið ef koma af reiði. Lofa öngvan nema þess sé vel verður
16. Aðgæt ef þú veitireinum lofstír hreinan, virðing, upphefð orða, æruverður hvört væri. Drengir launa löngum lýtum sæmdir nýtar, heiður hlýðir góðum, hann spillir þeim illa. Lát ekki hjarta þitt í ljósi fyrir hvörjum manni
17. Hug þinn hvörjum mannihirtu síst að birta, kost eða leynda lesti lát þú kyrrt að játa. Þinn ef þegir munnur um það sem mætti skaða, illt þá um þig bullta ei kann nökkur annar? Seg ekki leyndarhluti vinar þíns
18. Hugfast hvör þér treystirheimugleik að geyma, haltu hvað þið mæltuð, hreina dyggð og tryggðir. Heift hans enn þótt aftur áreiting þér veiti, lát það ei þig etja einkamálum að brjála. Valdstétt vandi fylgir
19. Að geym áður í tíma,ef þú skyldir hefjast hátt til heiðurs stéttar, hvað þig kann að skaða. Þess hættara hvör dettur á hæð sem ofar stæði, vandann vegsemd bindur víst hægri þeim lægra. Klók kvinna og fagurmælt
20. Munni klókrar kvinnu,kæti og orðum sætum hlýð og trú þú trauður, tál því fyglir máli. Við segg sinnisstyggvan sæmra trú eg að búa en blíðláta brúði sem blygð veit ei né tryggðir. Í tíma skal lækningar leita meini hvörju
21. Kaunum og krankdóms meinikvillar áður en spillast bótar er best að leita, brátt sem fljótast mátti. Leiðir dvöl í dauða dreng ef þreytt er lengi ungdóms athöfn ranga aðgæt snart að bæta. Vinur góður í neyð
22. Þann er krankdóm kennir,kvíðu og hugraun stríða, huggar og gleður glöggvast góður samlags bróðir. Yfirgefa víst varast vin þinn í neyð sinni, styrk með vilja og verki, veit sjúkum og stoð mjúka. Ekki er hygginn hægt að veiða
23. Vænti eg varla hentiveiðinet að breiða fyrir slæg fuglsins augu, fang mun erfitt ganga. Líka visku veikum veit eg þó til leiti vitran og aðgætinn ekki vinnst að blekkja. Skipti og býti við slægan mann að eiga
24. Heft þér að hafa skipti,hvörki lag né kaupslagan við þann raunar reynist rétt slunginn til pretta. Góss það er greiðir þessum gjörir vel fær að selur, glatað þér gjörla vitir, gott er að sjá við spotti. Að afla og kaupa í réttan tíma
25. Forða bús og birgðirbest er að kaupa mestar á meðan efnin stoða og engin neyð að gengur. Viljir fæðu fala fort þegar sækir skortur ei mun tækur tími, tíð þú harða bíður. Alla daga forsjáll fær lofstír góðan
26. Forsjáll fram í ellifinnur lof af svinnum, góður og gegn í ráðum, gæfuna fær um ævi. Læt eg hofmann heita, hann er breytir þanninn, sé þeim gagn er geymir, grandlaust flokkur standi. Annar flokkur.
1. Annan flokk eg innialdýran þeim stýrir, sanngjörn sú má kennast, sjálf prísuð Réttvísi. Fræg hún dreifir drjúgum dyggð um landa byggðir, hlýðinn hennar ráðum hann mun frómur sannast. Að vera réttlátur í orðum og gjörðum
2. Raust réttlætis fyrstaróm þann hefur í dómi, annar að öngvum vinni órétt, mein né pretti. Hafi sitt hvör það átti, hafni röngu jafnan, það eitt öðrum bjóði er sér vill gjört vera. Skil þú sökina áður en dæmir
3. Ósáttum yfir settureigir þú dóm að segja sting á úrskurð öngvan áður en hlýðir báðum. Annars kappinn kunnur kallast rétti halla en þótt efna kunni álykt sanna á máli. Illa kynntum enginn trúir þó satt segi
4. Ef mann áður vinnuróráðvendni stóra, fanginn löstum lengi, lygi og þjófnað drýgir. En þó segi hið sanna og sakvar verða taki ill kynning því olli að ódreng trúir þeim enginn. Elska dyggð og alla mannkosti
5. Ætíð lát þér leiðalygð en stunda dyggðir, geðmjúkur, guðrækinn, gæt vel lítillætis. Heill, trúr og hreinn í öllum, haldinorður, friðvaldur, góður og gegn í ráðum, gæfur og sniðinn í hæfi. Annast nauðþurft volaðra
6. Eitt vil eg einkum votta,ætíð skyldir gæta, voluðum veita hæli, vægð og liðsemd hægðar. Þá mun á þekkum tíma, þjóðvaldur laun gjalda, að vinsæll hafir þú hylli á hæðum og jörðu bæði. Þekktu sjálfan þig
7. Sjálf náttúran settisannan hvörjum manni skaplöst einn sem oftast á stríðir mann tíðum. Valla ver sig föllum, vill þó stundum stilla, þann er þörf að kennum þó til yfirbótar. Guð steypir ranglátum en hefur þá hann óttast
8. Óguðrækið æðiog dramblæti mætir hatri á himna setri en hörðum dómi á jörðu. Almáttugan að óttast er slóð lífsins góða, eilíf sæmd og sæla sönn hjá Guði og mönnum. Sælir eru hreinhjartaðir, hinir heillalausir
9. Þjónum hjartahreinumheitir Guð að veita náð og blessan bæði best líf gefur flestar. En ómildum mönnum eyðir Drottins reiði, týna þeir lukku láni líka og himna ríki. Iðran sé af ófölsku hjarta
10. Þegar vending frá vonduvinnur skaltu minnast, að vond orð bót eigi binda, best er raun á flestu. Hug lát trútt ei tregan tállaust fylgja máli, aflát hafir þú heitið haldir lífs um aldur. Varastu þjófnað og vesælan dauða
11. Aura stuldur stóristeypir manni í sneypu, því fær þröngva snöru þjófur og gálgann prófar. Hátt fyr handa pretti hangir og ber langa háðung hunda dauða, hann svo forðast annar. Hjálpa þú helstöddum hafir þú mátt til
12. Annan ef þér vinnurauðvelt leysa af dauða en þú þjáðum manni, þverneitar hjálp veita. Hann af harðúð þinni helferð ganga verður, því mun á þig auman allstór skuldin falla. Sá sem gleymir foreldrum en getur þó bjargað verður straffaður
13. Drengur hvör eð ást öngvaendurgeldur foreldrum, neyð þau lætur líða þó liðs megn sé hjá þegni. Hann mun þá kvöl kennir kallandi heyrast valla, margt Guð mönnum líður, minnugur vill þó finnast. Haltu heit og lofanir
14. Varastu leiða lesti,lukkubannið manna, tryggð og trúnað bregða, tál það grandar sálu. Heit þín hvörjum játuð halt með dyggð óvalta, mætast muni þá hljóta mannorð og prís sannan. Ærlegur og merkur öðlast heiður en ótryggur smán
15. Málglöggur mun dyggur,merkur og trúr í verkum, heiður og hylli góða hreinsinnaður mun finna. Ljótt er að luma á prettum líka og vin sinn svíkja, hunang hafa á tungu en hreinum óheill reynast. Entu lofun enn þó þig það bagi
16. Loforð öðrum gefiðógrandað skal standa en þá forföll finnast full sök afturtöku. Fljótur hafir þú heitið hvað þig meir má skaða heldur en hinum valda hagnaði og gagni. Lofun kúgaða er leyft að rjúfa
17. Finnast efni önnurer þig vítum verja, níta ef nökkrum játar nauðugur lofun trauða. Eða af dáðadaufum dreng með vélum fenginn, prófuð raunar rjúfa réttlát lögin þetta. Haltu best hvað heitir Guði
18. Hvað sem hefur þú góðumheitið Guði að veita bind á bestan enda brátt án undandráttar. Leið er lofun þjóða ef líður og bregst þá síðan. Drottni ginning gumna geðþekk virðist ekki. Gott skal öllum gjöra
19. Sett hefur soddan háttusanngjarn skapari manna að styrkur og stoð hans verka stæði þjóðum til góða. Gjörði og heimsins hirðir hvörn manna fyrir annan, einn svo að öðrum gjarnan inni gagn að vinna. Illur er sá aumum styrks í eymdum synjar
20. Ranglátur hvör heitir,hann er aumum manni náð í nauðsyn stríða neitar beðinn að veita. Mein í málum sýnir, mótfall rétti hallar, sleitinn laust að láta lið þeim þrykkist niður. Ríkdómi með rangindum að safna
21. Auðsafn aldrei stofnirmeð órétti né prettum, fagra annars eigu ekki láttu þig blekkja. Fallvölt endast illa öfluð föng með röngu, sjá þú auðs og iðju endir hvar muni lenda. Hvað húsbóndi skal hjúum veita
22. Siðastjórn og sanngirnisýn þú vinnuhjúum, allt hvað átt með réttu inn þeim er þér vinnur. Lát hann ljúfu mæta, lund ill skaðar stundum, samlyndi ver vondu værð nýjar mat drýgir. Hvað velgjörðamanni veita skalt
23. Mildleik mestan gjaldirmanni þeim er þér sanna ást og aðstoð trausta ætíð í té lætur. Annan þótt ei kennir, æra ef honum bæri, virð hann vel í orðum, víst frómur sá eð rómast. Illt er vont rykti að hafa
24. Vond kynning ver mannivald né heiður að halda, sveit á síst að játa sæmdir illa ræmdum. Mest ættu mannkostir mæti hvörs að bæta, ráðvöndum ber reyndar rétturinn hárrar stéttar. Dugðu fátækum, föðurlandi og ættmönnum og grönnum góðum
25. Öreiga einkum dugirer mest nauðþurft brestur, mundu og móðurlandi manndóms stoð að vanda. Unn þú yfirmönnum, ættrækir sem ættir, þinn bæ, góða granna gleð þú sæmdum meður. Vingjarn við alla, vakti sjálfan sig
26. Haltu í hófi stilltuhvörn mann vin þinn sannan, gæt þín vel við vítum, varnaðu skaða gjarna. Gæfð slægð hvör sem hefði heims frið og spekt siða, ugglaust hvör sem hyggur, hann má löndin kanna. Röng vog, stikur og mælir orka reiði
27. Sálunni sínkur mælir,svikul vog og stika, gjöld bruggar, Guð styggir, gefur róm þungum dómi. Still svo í efnum öllum að megir trúr segjast, neyð bæta þeim biður best mun ei að fresta. Yfirgef ekki vin þinn í hans neyð
28. Vin þinn virð þú sannanvel af ástar þeli, ef lukkan hann lækkar lið gott skyldir votta. Argur ert ef átt hvörgi athvarf það þig batar, vit það veldi betra víða ef ann þér lýður. Lastvar skyldi sá aðra lýtir
29. Ef mann öðrum finnurávítur og lýti sitt lof sjálfur votti, sakvar í dagfari. Ef lystir þig lesti ljóta niður að brjóta, tak fyrst til hjá næstum og tín úr barmi þínum. Barna agi og typtan
30. Þvingaðu son þinn unganþarflegt nám að starfa, lærðu hann leti að forðast og latgæðis sjálfræði. Oft mun illa vaninn aldraður þess gjalda, þrjósk, ótamin æska elli sorg á felli. Ungur það skal læra er gamall hafa skal
31. Geym að í góðan tímagagn hvört best má hagna, ungur afli fanga ævinni til gæfu. Hirðuleysið harða hrollir mann í elli, of seint heimskan hentar hæruskotinn að snotra. Hvör er sínum líkastur
32. Hvað af öðru fæðist,eins mynd og skaplyndi, æ mun á sér sýna sem getandi fremur. Sæðið og mjólkin móður mest veldur svip flestum, tign og breytni bragna blandar svo ungdóms vandinn. Niðurlag annars flokks um Réttvísina
33. Vinur minn, vil eg þér kennavareygð í dagfari, góð ráð, giftu sæði, gott með ótta Drottins. Réttlætið raun játar, róm þann kristnum sómir. Gæt þess, því skal úti þann veg flokkur annar. Þriðji flokkur er um hughreysti og þær dyggðir henni eru tengdar. Hugarhreysti
1. Heitið hef eg að hnýtahér við flokkinn þriðja. Hóp þeim stýrir stórum stöðug Hreystin hugar. Mun sú mörgum reynast mannleg dyggðin sanna, vítt út rásir réttar renna kvistir hennar. Hennar er þörf í þrautum öllum
2. Harka og hugarstyrkurhvörja snilld við gildir, alla sorg úti byrgir, angur og kvíðann stranga. Þann kost þegn ef brestur í þrautum hjarta blautan, hann má kvinnu kenna en karlmaður telst varla. Hrausta lund bugar raun engin
3. Heiður er hefð og prýði,hraust lund prettlaus fundin, galli ef gjöf ei spillir og Guðs náð stýrir ráði. Geðs hægð hvör ei bregður hál þó lukkan brjáli, fátt mun heims af hættum hans dug yfirbuga. Stillingar vant er að stjórna lund sinni
4. Varastu drengur dýri,dug þótt hefðir hugar, að lund ekki vönduð ofbráð við þig ráði. Spekt er mátinn maktar mæðandi bráðræði, þann hug hefur kvinna að happ muni fylgja kappi. Hygginn vinnur móð sinn með visku
5. Kraft sinn hófi heftirhygginn lyndisdyggur, viskuna með manngæsku móð sinn lætur vinna. Illfús áfram geisar áður en hlýðir ráðum. Hugargöll hvörki stillir hann sín og ei annars. Illur maður gleðst af annars skaða
6. Dárinn gjarnan gjöristglaður af annars skaða og mun eiga að vona annað slíkt að kanna. Unn þú góðum granna og gagni hans samfagna, stór neyð ef stallbróður styggir, lát þig hryggja. Leti og langir svefnar
7. Hataðu leiða letier launill heillum spillir, tímans gagni ei gleymir, grunda þú hvað býr undir. Svefn á sumri stofnar sult vetrar ei betra, hönd sú verki vandist vinnur brauð þeim snauða. Árvakur þrífst en fátækt lötum fylgir
8. Árvakur sér eykuralls lifnaðar þrifnað, vol og varma hvílu verkslækinn mjög rækir. Hurð á hjörum hrærða hagfellt járnið veltir, í fletinu líka latur liðugur snýst á hliðar. Öll lukka er óstöðug og fallvölt
9. Laust skal lukku treysta,líður hennar blíða, á morgun má syrgja þó maður í dag sé glaður. Láti hún mjög á móti met þú von hins betra, still svo upptekt alla ending að vel lendi. Vandi fylgir vegsemd hvörri
10. Sértu í sæti virtusettur hárrar stéttar mundu að veg og vanda vareygð undan fari. Þó mun hættur heimur, hallast maður af falli, öngvum ætla eg lengi ásthrein lukkan reynist. Auði ei skyldir of mjög treysta
11. Fast þeim fénu treystirfall má búið kalla, vís þegn vesalmagni voldugan yfirbugar. Auður alllítt stoðar ef mest vísdóm brestur, fátækum fullríkur feginn mun þá hneigja. Enginn er sæll fyrir sinn endadag
12. Líf ef langa ævilíður nauðir stríðar vís fús vill þá kjósa vist sem fyrst hjá Kristí. Góðan gleður dauði en grátur og sút er úti, fullsæll fyrr ei kallast, ferð stirð vondum verður. Eftir lifir mannorð þó maður sé liðinn
13. Geym að tækum tímatóm gott ei forsómir, nafn þér stöðugt stofna er stendur frá lífs enda. Forverk fræg af hörku og frómur mannorðs sómi, minning leyfa langa þá leggst hold manns til moldar. Á ungum aldri skal læra það þarflegt er
14. Bóknám í barndómibest hlýðir mannprýði, lát þig þeygi þreyta þarflig verk að starfa. Körsk á karlmanns æskan kvelling veikrar elli forlags fyrir að hugsa fénýtt lífs til lykta. Hyggindum safni sá heiður vill hljóta
15. Hvörn sem hljóta girnirheiður má ei leiðast, vísindi vel að stunda, veg þó kallir tregan. Sá mun sem því gleymir sómalaus í rómi, forsmáð verður víða vald ef heimskir halda. Góðu þú fylgir en gakkt illu frá
16. Fellur flest til heillafrekt þeim gætir spektar, fremur gott fylgir réttu, framsýnn hatar vammir. Klók er synd að svíkja, sjáðu að þínu ráði, unn þú ætíð sönnu, öngvan vinn með röngu. Oft einn löstur öllum spillir kostum
17. Afbrot ef mann nýtaneitt sinn henda kynni miður mælist síðan mæti hans ágætis. Meir sæll sá mun kallast er syndin fékk ei blindað. Það lof þóknast niðjum, þess nafn lifir jafnan. Trú er traustar stoð í stórum mótgangi
18. Sterk trú styðji hörku,stríð neyð þá þér svíður, geðraun grimmra meina græð með þolinmæði. Frægur af soddan sigri sér prís verkar síðan, þá mun þrefalt launað þeim í öðrum heimi. Fjórir finnast manns aldrar
19. Fyrst frá burðar brjóstumbarnsaldur er haldinn, á þeim öllum tíma yngismenn vær kennum. Fullorðinn að öllu aldur hinn þriðji kallast, kall hefur aumrar elli art á fjórða parti. Og jafnast við fjóra parta ársins
20. Næring vex með vori,vöxt kall eg barns allan, sumarið sýnir blóma, samlíkt æsku frama. Haust líf algjörð ævi í lag fengnum hagar, vosfull vetrar elli vinnur upp söfnuð hinna. Iðja alla tíma nökkuð
21. Ætíð iðkun nýtaeigir á hvörjum degi, auður með erfiði umgenginn helst lengi. Hreint lof og lærdóms menntir lostuga menning kosta og þar um síð og snemma sveitast eftir að leita. Gef þig ekki að glysyrðum ríkra manna
22. Auðugs óvör gæði,orð sæt og blíðlæti ginni þig ei því annað undir býr það stundum. Vingun gef og gengi gildir meir en vildir, lát ei litla mútu laða þig undir skaða. Lasta ei frekt það margir lofa
23. Geyst ei ger þú að lastagott það margir votta, né með lofi leyfa ljótt það flestum þótti. Feng þann fæst með röngu, forsett rán og pretti, samþykkur sért ekki soddan vísu að prísa. Forsmá þú eigi minni máttar
24. Þann sem má sér minna,ef megn þitt furðu gegnir, frekt skalt ei forakta, fallvallt afl er allra. Löng sterk ljónsins harka líður og bregst um síðir, fullhuga þennan fallinn fugl lítill þá slítur. Valt er veraldar hjólið
25. Verður svo varla á jörðuvoldugt megn í holdi að mann annar minni ei forhindra megi. Velta af stóli stoltir en standa vel ráðvandir, hér finnst ei sú æra er ekkert mein má hnekkja. Tamur er barns vandinn
26. Fræ það fyrst þú sáðirfelst enn síð upp rennur, efnið æskan stofnar einn veg dögunum seinni. Sé kring ódyggð ungum aldraður má þess gjalda. Fersk fyrst gróin gæska getur ávöxtinn betra. Ber er hvör á bakinu nema bróðir eigi
27. Trúr vin telst að væritraust hlíf hryggvu lífi, aðstoð best mun bróðir býta ef efnin þrýtur. Fléttað af fleirum þáttum fast hald gjörir á basti, samheldi gott gilda gefur raun þá þörf krefur. Lát öngvan hlut réttri einörð inni halda
28. Láttu öngvan óttaeinörð þinni leyna né ugg þinn munn þagga að þagna yfir landsgagni. Æra þín er að meiri ættjörð ef stoða mættir, hugprýði rík ræður rétt þeim er vogar þetta. Lát rétt ríkja jafnt yfir öllum
29. Láttu lagaréttinnlýð þeim þú yfir býður öllum eins til falla ómisjafnt í dómi. Þjóð býr þá í náðum, þyrmir spekt við sektum, það mun fólki friður og fær þú prís og æru. Valdsmanna embætti
30. Áttu hinn yfir settiaganum svo að haga þrjótum þungur í skauti en þýður við hvörn hlýðinn. Hógværð herrum jarðar til heiðurs veginn greiðir, dýrt er dyggðar skartið drengjum of sjaldfengið. Ekki á reiði að ráða orðum né gjörðum
31. Kostur er haldinn hæsturhug illan vel stilla, skaði er ef skal reiði skapbráð verkum ráða. Spekt skal í öllu akta og orð með skynsemd skorða, frómur dyggðir dæmir dýran seim í heimi. Vinsæld er jafnan verði betri
32. Forsjáll fólksins hyllifé betri sér metur, vinsæld veit sig gjalda að vald hans stöðugt haldist. Blíður byr af góðum, bætir manns ágæti, lið fæst brátt þó bresti björg ef kemur af mörgum. Girnstu góð ráð og muntu ei illa fara
33. Góð ráð girnstu tíðum,get eg metinn sért betur, illa fallinn því fellur frekt spekt hann ei mektar. Varfærum vit stýrir, vís prís af mun rísa. Sniðkveðið brátt boðar bið við flokkinn þriðja. Fjórði flokkur um sparneytni/hófsemi og þær dyggðir sem henni fylgja.
1. Verður flokkur fjórðifalur þeim er bítalar, heitir sú hans skal gæta Hæfilátur í gæfu. Lætur mundangs máta mælir hvörrar sælu, sögð rót sannrar dyggðir sjaldfengin ber drengjum. Var og gætinn sé virða hvör í orðum og gerðum
2. Orðum og framferði,upptekt og ráðum mektar láttu reglu rétta raunskýr öllu stýra. Máls ending mest grundar margur fyrr en það byrjar, ákafi án speki óvörum býr snöru. Yfir megn enginn nökkurn hlut gjöri
3. Þeim er tregur taumurtogun stóra að voga, sem þver sjálfs náttúra sakar og ber til baka. Langur lagar straums þungi lýr þann móti stýrir, gæt því gáfu að neyta, gegna og fylgja megni. Hvörnin tungu og tali hegða skal
4. Háðlaus hvör sé ræða,hyggileg öngvan styggi, gleðisöm geymi tíma, góð af dæmum fróðum. Óhöstug án lasta, úti byrgð sé sauryrði, orðspekt hvör svo aktar æ mun betur ræmast. Oft bagar óþörf mælgi
5. Mælginni mun fylgjamein í nökkrum greinum, mann vottar vitstuttan sem vill ei né kann stilla. Orðspar vitur virðist, veit gagn máls og þagnar, öllu hófið hæfir, hvatvísi lítt batar. Hygginn heyrir margt, hermir færra
6. Fúsari finnst hinn vísifremur að heyra og nema heldur en sagnir sannar segja þó vel megi. Tvö eru því eyru, ein tungan mál greinir, heyrn ei grandar gjarnan en glaðorðan má skaða. Hörð orð hvetja reiði en óstríð stöðva
7. Hröð undirtekt orðauppvekur heift freka, gjalda glæðist eldur geyst af slíkum neista. Mjúk svör og máls speki mæðir og stillir bræði, vinnur mest með munni maðurinn gagn og skaða. Sjaldan er reiði réttvís
8. Maðurinn mun í reiðiminnilegt lof ei vinna, það er hvörjum heiður hennar illindi stilla. Hún réttsýni rænir rangvís hefnda fýsir, sú mun síst í dómi, sannendum hjá lenda. Hóf sé á hvörri skemmtan
9. Hlátur og hvörja kæti,heims svall, skemmtan alla, brúkara lag og leika lát allt vera í máta. Sút og söngvum kátum sín tíð hvörju hlýðir, nem hvað nægir tíma og neyt vel hófs að leita. Sparneytni í mat og drykk
10. Set þér mundangs máta,matar neyslu og fata, þér vinnur hóf hennar, hraust líf, heilsu trausta. Lyst brekar margs mikið en maganum lítið hagar, náttúru nauðþurft rétta nægð þér láttu vera. Súrt er lof í sjálfs munni
11. Þitt lof þó vel mættiþinn munn lát ei finna, meir þér annar inni æru ef verðugt væri. Sjálfshól saurugt mælist, segg nýtan mjög lýtir, víst mun varla reynast vís hvör er sig prísar. Hygginn maður er hógvær en drussi drambsamur
12. Vitur er lítillátur,lundhreinn og frið stundar, bæði fær lof af lýðum og líka í himnaríki. Metnaður víst vitnar vitbrest manni mestan, leiðir hann segg um síðir á svell það hann mun fella. Ósiðu illa forðist sá í friði lifa vill
13. Vís hvör er vill sér kjósaværðarhag og spekt daga, læri sig vel að vara vondum við göllum siða. Háði og hjá að sneiða og hvað bannað finnst annað, þol mót þrautum setji, það ráð stýrir náðum. Forðast þú illra fljóða ástir
14. Varastu vífa ástirað vinni þitt ekki sinni, með þeim mun þér koma margt hvað þig má skaða. Manns hold meiðir eldur mjög sem hann við kemur, snerti þær þitt hjarta það skíð brennur síðan. Annars eigu lát þér ei fagra þykja
15. Mjög líst annars eigaindæl hyggju blindri en sín miklu minni, misvitran það slysar. Lyst og gleðinnar gustur gengur og fæst hér enginn, ramt gall að ei spilli ætíð smekknum sæta. Leynda lesti annars langi þig ekki að vita
16. Leynd verk ljótra syndalýs þú ei um að hnýsa, þögn sú góðu gegnir grandi þér enginn vandi. Betur sómir sjálfs lýti syrgjandi að byrgja en þó öðrum kynna því ekki er lás fyr hvekkjum. Elska ekki auð né peninga
17. Ættir þú ríkdóm réttaner ríflega nægir lífi, lát hófgefið hæfi hafa taum á girnd aumri. þessa lífs lukku góssi laði sig enginn maður, svo hann í hjartans grunni heiminum seinna gleymi. Ríkur ef ert gleym ekki fátækum
18. Viðgang fáir fengiðfjarlægð nógar hægðir, óvitur auðs af prettum aldrei muntu haldinn. Nema þú náðir auma og næring snauðum tærir, munu þér þessir vinir þarfir í bænar starfi. Torveld er farsæld bæði þessa heims og annars
19. Nógan auða að eigaog indæla heims sælu bæði hér og svo síðar segja menn auðvelt eigi. Vareygð guðleg gjörir gleði þeim er fer héðan þolugar þrautir draga þjóð til lífs hins góða. Sú er eign er best að eiga sem nægir
20. Hæg efni að eigaatvinnu þó til matar, náðugt er geðgóðum, girnd ill ríkum spillir. Þung hugsun hann þvingar, hinn ber jafnan sinni huglétt hvað sem bagar, hæf er soddan gæfa. Hygginn er herra auðæfa en heimskur þræll
21. Ríkur reyndur að spekiræður vel heimsins gæðum, auð sér undir laðar og ætíð þéna lætur. Annar mannvits minni Mammon sínum þjónar, varastu við hann festa visku part þíns hjarta. Sæll er sá er gleðst af velfengnu fé
22. Sæll mun sá ei kallastsem frekt auður mektar, utan sitt allt með réttu og ærugóssið næri. Hagar því heiðarlega en hrellist ei þó felli, lífið hefur í hófi, hann fær lofstír manna. Mat og föt að hafa nægist vel
23. Felur þeim fulla sælufátækt jafnt sem nægtir er nýtir og nægja lætur náttúru þörf ásátta. Hugur stór heimtir meira, hnýtur við ef sér lítið, gráð manns miklu eyðir en mátinn er hæfilátur. Öreigu lát aldrei hug þinn hryggja
24. Öreign ættum fagna,auður er hún Guðs sauða, reikning ríkum þungan rétt oss gjörir léttan. Kraft synda hún heftir, hug því að deigir dugir, sútlaus sinnið kætir, síður og hefndum kvíðir. Heimur forsmár fátækan en heiðrar ríkan
25. Fátækan og fjörveikanforlíta margur þorir, höfðingjum hvör tunga heiður og lof vill greiða. Misráðið mun tíðum mannvit gáir að litum. Gjör gott mest þeim mættir á móti best af hljóta. Oft bagar óþörf mælgi
26. Óhæg byrði bagarbýti þau hvör sem hlýtur, sem plóg og eins annars á undirgefinn að stunda. Hans eign að umskyggna er freistingar neisti, agn það ei lát megna að ótrú heiðurinn brjóti. Haltu í skemmtun skikkanlegan máta
27. Sæki þig lyst til leika,líf með skemmtan drífa, skal hóf skammta leyfir og skipa glaumi tíð nauma. Virðing eykur öngvum æðis mikið sjálfræði, menn hefur sjálfs Guðs sinni sett til æðri stéttar. Heiðra þann gamla og gráhærða
28. Fersk á ungdóms æskanærug að vera við hærur, sig skal af hug hneigja, hann fyrir æðra manni. Hyggjan hvað ráðleggur hlýða og fylgja síðan, gamall grein á öllu getur séð ungum betur. Hvíld er gömlum hentug
29. Öldung ef mjög þyngirumfang vinnu strangrar holl er hægð í elli, hörð neyð gamlan deyðir. Vísdóm, dyggða dæmi, dáðugt lið í ráðum, hugvitur hann skal þreyta heldur en líkamans veldi. Ærlegir siðir afla heiðurs
30. Sýndu að siðanna vandisæmd vinni þér dæmda, í orðum og framferði ætíð spektar gætir. Hreinlátur og hagnýtinn hrekkvísi girnist ekki, mest þó marghæfastan máta á öllu látir. Endi og niðurlag framsettra flokka.
1. Ráð hef eg kennd í kvæði,kort með orðum snortið. Meina eg mörgum sýnist mæt þeim vel að gæta. Heilræðum hyggnir hlýða, heimskir á móti brjótast. Þjóð er þekk að fræða þann sem gjarnan nemur.
2. Neytt ef nökkuð mættinema þjóð hér af ljóðum, heiðurinn hnígi að Guði; hann verkar vit manna. Sál mín honum hæli, hjartað losni í parta. Hér skulu flokkar fjórir fullendaðir lenda. |
