Helgakviða Hundingsbana II (Völsungakviða in forna)

Sigmundr konungr Völsungsson átti Borghildi af Brálundi. Þau hétu son sinn Helga ok eptir Helga Hjörvarðssyni. Helga fóstraði Hagall.

Hundingr hét ríkr konungr. Við hann er Hundland kennt.

Hann var hermaðr mikill ok átti marga sonu, þá er í hernaði váru. Ófriðr ok dylgjur váru á milli þeira Hundings konungs ok Sigmundar konungs. Drápu hvárir annarra frændr. Sigmundr konungr ok hans ættmenn hétu Völsungar ok Ylfingar.

Helgi fór ok njósnaði til hirðar Hundings konungs á laun.

Hemingr, son Hundings konungs, var heima. En er Helgi fór í brott, þá hitti hann hjarðarsvein ok kvað:

„Segðu Hemingi
at Helgi man,
hvern í brynju
bragnar felldu;
ér úlf grán
inni höfðuð,
þar er Hamal hugði
Hundingr konungr.“

Hamall hét son Hagals. Hundingr konungr sendi menn til Hagals at leita Helga, en Helgi mátti eigi forðast annan veg en tók klæði ambáttar ok gekk at mala. Þeir leituðu ok fundu eigi Helga. Þá kvað Blindr inn bölvísi:

Hvöss eru augu
í Hagals þýju;
er-a þat karls ætt,
er á kvernum stendr;
steinar rifna
stökkr lúðr fyrir.

Nú hefir hörð dæmi
hildingr þegit,
er vísi skal
valbygg mala;
heldr er sæmri
hendi þeiri
meðalkafli
en möndultré.“

Hagall svaraði ok kvað:

„Þat er lítil vá,
þótt lúðr þrumi
er mær konungs
möndul hrærir,
hon skævaði
skýjum efri
ok vega þorði
sem víkingar,
áðr hana Helgi
höftu görði;
systir er hon þeira
Sigars ok Högna;
því hefir ötul augu
Ylfinga man.“

Undan komst Helgi ok fór á herskip. Hann felldi Hunding konung ok var síðan kallaðr Helgi Hundingsbani. Hann lá með her sinn í Brunavágum ok hafði þar strandhögg ok átu þar hrátt.

Högni hét konungr. Hans dóttir var Sigrún. Hon var valkyrja

ok reið loft ok lög. Hon var Sváfa endrborin. Sigrún reið at skipum Helga ok kvað:

„Hverir láta fljóta
fley við bakka?
Hvar, hermegir,
heima eiguð?
Hvers bíðið ér
í Brunavágum?
Hvert lystir yðr
leið at kanna?“

[Helgi kvað:]

„Hamall lætr fljóta
fley við bakka,
eigum heima
í Hléseyju,
bíðum byrjar
í Brunavágum,
austr lystir oss
leið at kanna.“

[Sigrún kvað:]

Hvar hefir þú, hilmir,
hildi vakða
eða gögl alin
Gunnar systra?
Hví er brynja þín
blóði stokkin?
Hví skal und hjálmum
hrátt kjöt eta?“

[Helgi kvað:]

„Þat vann næst nýs
niðr Ylfinga
fyr vestan ver,
ef þik vita lystir,
er ek björnu tók
í Bragalundi
ok ætt ara
oddum saddak.

Nú er sagt, mær,
hvaðan sakar görðusk,
því var á legi mér
lítt steikt etit.“

[Sigrún kvað:]

Víg lýsir þú,
varð fyr Helga
Hundingr konungr
hníga at velli;
bar sókn saman,
er sefa hefnduð
ok busti blóð
á brimis eggjar.“

[Helgi kvað:]

„Hvat vissir þú,
at þeir sé,
snót svinnhuguð,
er sefa hefndu?
Margir ro hvassir
hildings synir
ok ámunir
ossum niðjum.“

[Sigrún kvað:]

„Vark-a ek fjarri,
folks oddviti,
gær á morgun
grams aldrlokum,
þó tel ek slægjan
Sigmundar bur,
er í valrúnum
vígspjöll segir.

Leit ek þik um sinn fyrr
á langskipum,
þá er þú byggðir
blóðga stafna
ok úrsvalar
unnir léku;
nú vill dyljask
döglingr fyr mér,
en Högna mær
Helga kennir.“

Granmarr hét ríkr konungr, er bjó at Svarinshaugi. Hann átti marga sonu: Höðbroddr, annarr Guðmundr, þriði Starkaðr. Höðbroddr var í konungastefnu. Hann fastnaði sér Sigrúnu Högnadóttur. En er hon spyrr þat, þá reið hon með valkyrjur um lopt ok um lög at leita Helga. Helgi var þá at Logafjöllum ok hafði barizt við Hundings-sonu. Þar felldi hann þá Álf ok Eyjólf, Hjörvarð ok Hervarð, ok var hann allvígmóðr ok sat undir Arasteini. Þar hitti Sigrún hann ok rann á háls honum ok kyssti hann ok sagði honum erindi sitt, svá sem segir í Völsungakviðu inni fornu:

Sótti Sigrún
sikling glaðan,
heim nam hon Helga
hönd at sækja,
kyssti ok kvaddi
konung und hjálmi;
þá varð hilmi
hugr á vífi.

Fyrr lézk hon unna
af öllum hug
syni Sigmundar
en hon sét hafði.

[Sigrún kvað:]

Var ek Höðbroddi
í her föstnuð,
en jöfur annan
eiga vildak;
þó sjámk, fylkir,
frænda reiði,
hefi ek míns föður
munráð brotit.“

Nam-a Högna mær
of hug mæla,
hafa kvazk hon Helga
hylli skyldu.

[Helgi kvað:]

„Hirð eigi þú
Högna reiði
né illan hug
ættar þinnar.
Þú skalt, mær ung,
at mér lifa;
ætt áttu, en góða,
er ek eigi sjámk.“

Helgi samnaði þá miklum skipaher ok fór til Frekasteins, ok fengu í hafi ofviðri mannhætt. Þá kvómu leiptr yfir þá, ok stóðu geislar í skipin. Þeir sá í loptinu, at valkyrjur níu riðu, ok kenndu þeir Sigrúnu. Þá lægði storminn, ok kvómu þeir heilir til lands. Granmarssynir sátu á bjargi nokkuru, er skipin sigldu at landi. Guðmundr hljóp á hest ok reið á njósn á bergit við höfnina. Þá hlóðu Völsungar seglum. Þá kvað Guðmundr [Granmarsson:]

„Hverr er skjöldungr
sá er skipum stýrir,
lætr gunnfana
gullinn fyrir stafni?
Þykkja mér fríð
í farar broddi,
verpr vígroða
um víkinga.“

Sinfjötli kvað:

„Hér má Höðbroddr
Helga kenna
flótta trauðan
í flota miðjum,
hann hefir eðli
ættar þinnar
arf Fjörsunga,
und sik þrungit.

[Guðmundr kvað:]

Því fyrr skulu
at Frekasteini
sáttir saman
um sakar dæma;
mál er, Höðbroddr,
hefnd at vinna
ef vér lægra hlut
lengi bárum.

[Sinfjötli kvað:]

Fyrr mundu, Guðmundr,
geitr of halda
ok bergskorar
brattar klífa,
hafa þér í hendi
heslikylfu,
þat er þér blíðara
en brimis dómar.

[Helgi kvað:]

Þér er, Sinfjötli,
sæmra miklu
gunni at heyja
ok glaða örnu
en ónýtum
orðum at bregða,
þótt hildingar
heiftir deili.

Þykkja-t mér góðir
Granmars synir,
þó dugir siklingum
satt at mæla;
þeir merkt hafa
á Móinsheimum,,
að hug hafa
hjörum at bregða;
eru hildingar
hölsti snjallir.“

Guðmundr reið heim með hersögu. Þá sömnuðu

Granmarssynir her. Kómu þar margir konungar. Þar var Högni, faðir Sigrúnar, ok synir hans, Bragi ok Dagr. Þar var orrusta mikil, ok féllu allir Granmarssynir ok allir þeirra höfðingjar, nema Dagr Högnason fékk grið ok vann eiða Völsungum. Sigrún gekk í valinn ok hitti Höðbrodd at komin dauða. ; hon kvað:

„Muna þér Sigrún
frá Sevafjöllum,
Höðbroddr konungr,
hníga at armi;
liðin er ævi
– opt náir hrævi
gránstóð gríðar –
Granmars sona.“

Þá hitti hon Helga ok varð allfegin. Hann kvað:

„Erat þér at öllu,
alvitr gefit,
þó kveð ek nökkvi
nornir valda;
fellu í morgun
at Frekasteini
Bragi ok Högni,
varð ek bani þeirra.

En at Styrkleifum
Starkaðr konungr,
en at Hlébjörgum
Hrollaugs synir;
þann sá ek gylfa
grimmúðgastan,
er barðist bolr,
var á brott höfuð.

Liggja at jörðu
allra flestir
niðjar þínir,
at náum orðnir;
vannt-at-tu vígi,
var þér þat skapat,
at þú at rógi
ríkmenni vart.

Þá grét Sigrún. Hann kvað:

„Huggastu, Sigrún!
Hildr hefir þú oss verit;
vinna-t skjöldungar sköpum.“

[Sigrún kvað:]

„Lifna mynda ek nú kjósa,
er liðnir eru,
ok knætta ek þér þó í faðmi felask.“

Helgi fekk Sigrúnar, ok áttu þau sonu. Var Helgi eigi gamall. Dagr Högnason blótaði Óðin til föðurhefnda. Óðinn léði Dag geirs síns. Dagr fann Helga, mág sinn þar sem heitir at Fjöturlundi. Hann lagði í gögnum Helga með geirnum. Þar fell Helgi, en Dagr reið til Sefafjalla ok sagði Sigrúnu tíðindi.

„Trauðr em ek, systir,
trega þér at segja,
því at ek hefi nauðigr
nipti grætta;
fell í morgun
und Fjöturlundi
buðlungr, sá er var
beztr í heimi
ok hildingum
á halsi stóð.“

[Sigrún kvað:]

„Þik skyli allir
eiðar bíta,
þeir er Helga
hafðir unna
at inu ljósa
Leiptrarvatni
ok at úrsvölum
Unnarsteini.

Skríði-at þat skip,
er und þér skríði,
þótt óskabyrr
eptir leggisk;
Renni-a sá marr,
er und þér renni,
þóttu fjándr þína
forðask eigir.

Bíti-a þér þat sverð,
er þú bregðir,
nema sjalfum þér
syngvi um höfði.
Þá væri þér hefnt
Helga dauða,
ef þú værir vargr
á viðum úti
auðs andvani
ok alls gamans,
hefðir eigi mat,
nema á hræjum spryngir.“


Dagur kvað:

„Ær ertu, systir,
ok örvita,
er þú bræðr þínum
biðr forskapa;
einn veldr Óðinn
öllu bölvi,
því at með sifjungum
sakrúnar bar.

Þér býðr bróðir
bauga rauða,
öll Vandilsvé
ok Vígdali;
hafðu hálfan heim
harms at gjöldum,
brúðr baugvarið,
ok burir þínir.“

[Sigrún kvað:]

„Sitk-a ek svá sæl
at Sefafjöllum
ár né of nætr,
at ek una lífi,
nema at liði lofðungs
ljóma bregði,
renni und vísa
Vígblær þinig,
gullbitli vanr,
knega ek grami fagna.

Svá hafði Helgi
hrædda görva
fjándr sína alla
ok frændr þeira
sem fyr úlfi
óðar rynni
geitr af fjalli
geiskafullar.

Svá bar Helgi
af hildingum
sem ítrskapaðr
askr af þyrni
eða sá dýrkálfr
döggu slunginn
er efri ferr
öllum dýrum
ok horn glóa
við himin sjálfan.“

Haugr var gjörr eftir Helga. En er hann kom til Valhallar, þá bauð Óðinn honum öllu at ráða með sér. Helgi kvað:

„Þú skalt, Hundingr,
hverjum manni
fótlaug geta
ok funa kynda,
hunda binda,
hesta gæta,
gefa svínum soð,
áðr sofa gangir.“

Ambótt Sigrúnar gekk um aftan hjá haugi Helga ok sá, at Helgi reið til haugsins með marga menn. Ambótt kvað:

„Hvárt eru þat svik ein,
er ek sjá þykkjumk,
eða ragnarök,
– ríða menn dauðir,
er jóa yðra
oddum keyrið –
eða er hildingum
heimför gefin?“

[Helgi kvað:]

Er-a þat svik ein,
er þú sjá þykkisk,
né aldar rof,
þóttu oss lítir,
þótt vér jóa óra
oddum keyrim,
né er hildingum
heimför gefin.“

Heim gekk ambótt ok sagði Sigrúnu:

„Út gakk þú, Sigrún
frá Sevafjöllum,
ef þik fólks jaðar
finna lystir.
Upp er haugr lokinn,
kominn er Helgi,
dólgspor dreyra,
döglingr bað þik,
at þú sárdropa
svefja skyldir.“

Sigrún gekk í hauginn til Helga ok kvað:

„Nú em ek svá fegin
fundi okkrum
sem átfrekir
Óðins haukar,
er val vitu,
varmar bráðir,
eða dögglitir
dagsbrún sjá.

Fyrr vil ek kyssa
konung ólifðan
en þú blóðugri
brynju kastir.
Hár er þitt, Helgi,
hélu þrungit,
allr er vísi
valdögg sleginn,
hendr úrsvalar
Högna mági.
Hvé skal ek þér, buðlungr,
þess bót of vinna?“

[Helgi kvað:]

„Ein veldr þú, Sigrún
frá Sevafjöllum,
er Helgi er
harmdögg sleginn.
Grætr þú, gullvarið,
grimmum tárum,
sólbjört, suðræn,
áðr þú sofa gangir;
hvert fellr blóðugt
á brjóst grami,
úrsvalt, innfjálgt,
ekka þrungit.

Vel skulum drekka
dýrar veigar,
þótt misst hafim
munar ok landa.
Skal engi maðr
angrljóð kveða,
þótt mér á brjósti
benjar líti;
nú eru brúðir
byrgðar í haugi,
lofða dísir,
hjá oss liðnum.“

Sigrún bjó sæing í hauginum.

„Hér hefi ek þér, Helgi,
hvílu görva
angrlausa mjök,
Ylfinga niðr;
vil ek þér í faðmi,
fylkir, sofna
sem ek lofðungi
lifnum myndak.“

[Helgi kvað:]

„Nú kveð ek einskis
örvænt vera
síð né snimma
at Sevafjöllum,
er þú á armi
ólifðum sefr,
hvít, í haugi,
Högna dóttir,
ok ertu kvik,
in konungborna.

Mál er mér at ríða
roðnar brautir,
láta fölvan jó
flugstíg troða;
skal ek fyr vestan
vindhjálms brúar,
áðr Salgófnir
sigrþjóð veki.“

Þeir Helgi riðu leið sína, en þær fóru heim til bæjar. Annan aptan lét Sigrún ambótt halda vörð á hauginum. En at dagsetri, er Sigrún kom til haugsins, hon kvað:

„Kominn væri nú,
ef koma hygði,
Sigmundar burr
frá sölum Óðins;
kveð ek grams þinig
grænask vánir,
er á asklimum
ernir sitja
ok drífr drótt öll
draumþinga til.“

[Ambótt kvað:]

„Verðu eigi svá ær,
at ein farir,
dís skjöldunga,
draughúsa til;
verða öflgari
allir á nóttum
dauðir dolgar, mær,
en um daga ljósa.“

Sigrún varð skammlíf af harmi ok trega.

Þat var trúa í forneskju, at menn væri endrbornir, en þat

er nú kölluð kerlingavilla. Helgi ok Sigrún, er kallat, at væri endrborin. Hét hann þá Helgi Haddingjaskati, en hon Kára Hálfdanardóttir, svá sem kveðit er í Káruljóðum, ok var hon valkyrja.