Tíunda ríma [Jesús Síraksbók snúin í rímur] | BRAGI
Bragi, óðfræðivefur

Söfn

Íslenska
Íslenska

Persónuvernd:

Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn.

Innskráning ritstjóra

Síraks rímur 10

Tíunda ríma [Jesús Síraksbók snúin í rímur]

SÍRAKS RÍMUR
Fyrsta ljóðlína:Mærðar val með tállaust tal
bls.394-398
Bragarháttur:Stafhent – oddhent (frumstiklað) þríþættingur minni
Viðm.ártal:≈ 1600
Tímasetning:1612
Flokkur:Rímur
Tíunda ríma
1.
Mærðar val með tállaust tal
tíunda hér byrja skal,
náðar hyr svo nú sem fyr
námi bið eg að opni dyr.
2.
Ei skal þjóð né ærlegt fljóð
auka sér af slíku móð
þó hér sé sagt um heift og makt
hvörri frú sem til er lagt.
3.
Vítt um jörð eru vítin hörð
til viðvörunar augljós gjörð
en lyndis dyggð er langt frá styggð
og lof sitt hefur í hvörri byggð.
Tuttugasti og fimmti kapituli
4.
Þrennt eg tel og þjóðum fel
er þóknast Guði og mönnum vel,
svo sem ber ef sætlegt er
samlyndi með bræðrum hér.
5.
Annað títt er einka frítt,
ef náungar elskast blítt,
og ef fast fyrir utan last
allvel hjónin forlíkast.
6.
Þrennt er víst mér þóknast síst,
með þurftugum ef drambið brýst,
ef ríkur lemur og lygi semur
og leiður karl ef hórdóm fremur.
7.
Ef ungur tefur og að sér hefur
engin föng þá færið gefur,
hvað mun fá eða finna sá
fellur þegar að ellin á?
8.
Virðast má það vegsemd há
að viskufull sé höfuðin grá,
öldruð þjóð í fræðum fróð,
fremd er herrum skynsemd góð.
9.
Helst er skart og heiðursart
hafi þeir gömlu forsótt margt,
óttinn ber á herrann hér
höfuðkóróna slíkum er.
10.
Nákvæmir að nefnast hér
níu hlutir loflegir.
Þessa best í þanka fest,
þann tíunda prísa eg mest.
11.
Garpur nýtur er gæfan lýtur
og gleði af sínum börnum hlýtur,
hinn er sá á heppni þá
að hans óvinir féllu frá.
12.
Heillin sú er hvörjum trú
hyggna að eiga ektafrú,
auðar rein ef orðin nein
öngvum lætur vinna mein.
13.
Ekkert hvarf né iðju starf
óþekkum sá veita þarf,
vel sælan og virði eg þann
vin sem á sér trúfastan.
14.
Vel þeim fer sem sómann sér
setnings maður og forsjáll er,
líka sá sem lærir þá
leiðrétting sem þiggja að fá.
15.
Mjög er dýr sá mannvits skýr
með hvörjum að viskan býr,
góðan mann og guðhræddan
greindra fyrr eg æðstan fann.
16.
Öllu hér því æðri er
ótti Guðs sem skynjum vér,
sá við hann sig halda kann
hvörjum skulum vér líkja þann?
17.
Angursgrein er engin ein
önnur meiri en hjartans mein
og konunni hjá er klókskaps þrá,
svo kanntu öngvan stærra sjá.
18.
Umsát rík er engin slík
öfundsjúks að manns sé lík,
né hefndar ráð um hyggju láð
sem heiftarmanns ef væri dáð.
19.
Hvörgi er slægð í höfði vægð
höggormsins sem véla nægð,
konunnar heit í hyggju reit
heift er meiri en margur veit.
20.
Halurinn vís sér heldur kýs
að hafa þar vist er ljónið rís
og eiturs sjá þann gamminn grá
en grimmri konu að búa hjá.
21.
Illskurót þá ertir snót
andlitsprýðin verður ljót,
lyndið kátt og bragðið brátt
breytist um á verstan hátt.
22.
Hennar mann fyrir háttinn þann
hneyksli löngum blygða kann,
brigsl og vítur af brúði hlýtur,
brjóstið jafnan angrið slítur.
23.
Illsku göll í heimsins höll
hjá hennar heift eru lítil öll,
af því má sú auðar ná
óguðrækins hefndir fá.
24.
Málugt sprund kann marga stund
mjúklyndum svo þreyta lund
sem söndug, breið, hin bratta leið
bjúgum karli er ekki greið.
24.
Andlit bjart og brúðarskart
blekkja lát þig ekki snart,
þó þér ein sú geðjist grein
girnst ei fyrir þá lauka rein.
26.
Auðþöll kann sú auðgar mann
orðstór vera og forsmá hann,
dapur og hljóður, hjartamóður
af hennar illsku er þegninn góður.
27.
Ektavíf, sem eflir kíf
en aldrei gleður mannsins líf,
orkar greitt að allt sem eitt
angrar hann og verður leitt.
28.
Syndin þver í heiminn hér
af henni til vor komin er,
þar fyrir neyð á lífsins leið
líðum vér og strangan deyð.
29.
Vatnsins rein að vinni ei mein
varnar hvör á marga grein,
minnstu hinn að hrundin svinn
hafi ei allan vilja sinn.
30.
Mönnum hjá sæll er sá
sem dyggðuga kvinnu á,
hans auðnu val og ára tal
af því tvefalt verða skal.
31.
Frómur mann þá frúnni ann,
forstöðu sú góða kann,
fagnaðar fans er rótin ranns
og rósamt gjörir hún lífið hans.
Tuttugasti og sjötti kapituli
32.
Dregla brík í dyggðum rík,
dýrmæt gáfa reiknast slík,
fær sá það sem fyrr eg kvað
er föðurnum hæsta lýtur að.
33.
Hvört sem féð eða fátækt með
fellur þessum manni í geð,
samt er maður í huggun hraður,
hér fyrir sæll og jafnan glaður.
34.
Upptök móðs og eyðing góðs
úthellingin saklauss blóðs,
þetta margt er þrauta hart
þungbærra en dauðans art.
35.
Af því fæst þó angrið stærst
ef auðþöll grimm á aðra slæst,
vandlætir og brigsli ber
báðum hvað sem gegnir ver.
36.
Eins fer þá eð einhvör á
illri konu að búa hjá,
sem yxn í mó er arðinn dró
öðru hvört í móti þó
37.
Drukkinn svanni er dárlegt bann,
dylja ei sín lýti kann,
ef lauslátt er lyndið kátt
af lyftum augum merkist brátt.
38.
Dóttur snart ef ill er art
óbljúga þú haldir hart,
svo falli ei ver né verði þver
víslega ef sjálfráð er.
39.
Ósett títt með andlit frítt
ef um skyggnist og horfir vítt,
sú mun hörð á holdsins gjörð
ef heldur þú ei sterkan vörð.
40.
En ef þú með öngri trú
að gætir né geymir frú,
gálauslig þó saurgi sig
síðar lát ei furða þig.
50.
Þyrstur, hraður hlaupamaður
hvíld og vatnið þiggur glaður,
svo mun já svanninn sá
segja því hún kann að fá.
51.
Menþöll þýð í máli blíð
mann sinn gleður allan tíð,
hennar blygð og dagleg dyggð
drengnum kætir hjartans byggð.
52.
Svanna þann er þegja kann
þekka gjöf sér reikni mann,
hegðun góð ef heiðrar fljóð
held eg betra en ægis glóð.
53.
Hæversk frú sem heldur trú,
hvör skal manni kærri en sú?
Eignarmund er alla stund
ekkert betra en hreinlíft sprund.
54.
Eins sem sól um himna hjól
heimsins lýsir gjörvallt ból,
dyggðahrein svo hrundin ein
húsið prýðir á marga grein.
55.
Andlitsfríð sú falda hlíð
fróm sem reynist allan tíð,
lof hún fær og líkist nær
ljóslampa sem þó er skær.
56.
Stöðugt geð og stilling með
stoltri frú ef væri léð,
gjörn á frið með góðan sið
gullstólpa má líkjast við.
Tuttugasti og sjöundi kapituli
57.
Tveir hlutir mislíka mér,
móðgun stór hinn þriðji er,
ef stríðsmann nýtur næring þrýtur
neyð um síðir líða hlýtur.
58.
Ráðneyti þó förlist fé
foraktað um síðir sé,
til rangrar snúa af réttri trú
reiði Guðs þeim dæmd er nú.
59.
Kaupmann sá er krambúð á
kann varla við syndum sjá,
fátækt ströng til fjárins svöng
fýsir mann á verkin röng.
60.
Nagli stinnur múrvegg vinnur,
veru á meðal steina finnur,
eins er miður synda siður
seggja í milli er kaupast viður.
61.
Kaupmann frekur syndum sekur
sig ef ei til vara tekur,
missir mátt og forðar fátt,
falla mun hans húsið brátt.
62.
Sáldið ver þá sigtað er
að saurugt ei með hreinu fer,
áform téð við allra geð
óklárt finnst þó nökkuð með.
63.
Leirpott áður en sé máður
ofnsins prófar hitinn bráður,
mótgangs und svo mannsins lund
mótlíkt reynir alla stund.
64.
Eins mun tré sem aktað sé
ávöxt nýtan láta í té,
svo til sanns er málið manns
merkið glöggvast hjarta ranns.
65.
Öngvan þann þú miklir mann
meðan ei áður heyrðir hann,
öllu gjör mun örvagrér
af orðum sínum kynnast þér.
66.
Réttlætið ef venstu við
veitir það þér hjálpar lið,
heiðursvert og vermir bert
sem vænum stakki klæddur sért.
67.
Fer svo lag um fugla hag,
þeir fylgjast að með sama slag
og sannleiksdyggð hefur sína byggð
hjá svinnum þeim er geymir tryggð.
68.
Eins sem ljónið setur sjón
að sigra bráð og vinna tjón,
svo um síð það syndar níð
svíkur manninn einhvörn tíð.
69.
Guðhræddir þeir gefa af sér
gagnsamt tal það heilnæmt er,
apans list hún umbreytist
eins sem tungl í sinni vist.
70.
Hugsa þá ert heimskum hjá
hvað tímanum líða má,
hafðu frið hinn hyggna við
heldur dvöl og lengri bið.
71.
Vitrum hal er heimskra tal
harla leitt ef líða skal,
orða skemmd og angursemd
illir kalla lyst og fremd.
72.
Svardagar og sinnufar
svinnum geðjast ekki par,
við þann hátt og heiftar þrátt
halda menn fyrir eyrum brátt.
73.
Drambsamir þá deila hér
dauðastríð þar eftir fer,
forsukt spé og fáryrði
forðast hvör að nærri sé.
74.
Leiðast brjál er leyndar mál
ljós að gjöra og vinna tál,
trúnni frá er týndur sá
og tryggvan vin mun aldrei fá.
75.
Heill er sú ef heiður og trú
hollum vin að veitir þú,
hvör hann sveik í heimugleik
hér til aldrei aftur veik.
76.
Ei fær mætur angurs bætur
óvin sinn sá lausan lætur,
mótlíkt er ef þekkur þér
þinn fulltrúinn burtu fer.
77.
Eins sem happ úr hendi slapp
ef haldinn fugl í burtu skrapp,
líka hlaut sá harða þraut
hollan vin sem fældi á braut.
78.
Hvað þú strangan herðir gang
á honum ei þó færðu fang,
verjast lét og vareygð hét
sem villidýr er sleppti net.
79.
Bót til stár að binda sár
brigslyrði og verða klár,
leynt orð hvört ef ljóst er gjört
lækna mun það öngvum vert.
80.
Þunglegt geð er þegni léð
þeim sem bendir augum með,
óvíst er að örvagrér
af því láti víkja sér.
81.
Um þig frítt í eyrum blítt
óheill talar en hugsar strítt,
hans orðtak þó ei sé sak
annað finnst í raun á bak.
82.
Læst í trú sem lundprúð hjú,
lofar það allt er sagðir þú,
umbreytir þá frá þér fer
flestöllu sem gegnir ver.
83.
Ókær mér hann alltíð er,
óvild Guðs og líka ber,
forðist hann sá þekkja kann,
þar með byrg eg ljóða rann.