Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3127)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
Gæskuríkasti græðari minnFyrsta ljóðlína:Gæskuríkasti græðari minn
Höfundur:Bjarni Jónsson Borgfirðingaskáld
Heimild:Sálmabók 1619. bls.bl. 273–275
Viðm.ártal:≈ 1600
Tímasetning:1619
Flokkur:Sálmar
Skýringar
Sálmur þessi birtist fyrst í Sálmabók 1619 og var þar 14 erindi. Hann birtist síðan í eftirtöldum sálmabókum: sb 1671, bl. 330–332; sb JÁ 1742, bls. 575–577, og sb 1751, bls. 791–794. Þá er sálmurinn í Höfuðgreinabók 1772, bls. 150–155, í útgáfu Hálfdanar Einarssonar og er þar aukinn í 23 erindi og segist Hálfdan í eftirmála hafa skrifað hann eftir handriti sem skrifað hafi verið um 1640 (sjá Páll Eggert Ólason: Árbók Háskóla Íslands háskólaárið 1923–1924. Upptök sálma og sálmalaga í lútherskum sið á Íslandi, bls. 214). Hér er sálmurinn tekinn eftir Sálmabók 1619 en bætt við þeim erindum sem eru í Höfuðgreinabók 1772, bls. 150–155, og eins lesbrigðis getið úr JS 138 8vo en þar er sálmurinn líklega skrifaður eftir Höfuðgreinabók.
1. Gæskuríkasti græðari minn,gef mér í hjartað andann þinn, kveik þar inn logandi ljóma. Skilningarvitin skörp gjör mín skær so eg kunni orðin þín læra, lesa og róma. Ó, Guð, ó, Guð! græð mig spilltan, vegi á villtan veraldar ranna. Léna mér aumum þitt ljósið sanna.
2. Æ, hvað náttúran öll er spillt,af Guðs *vegi gengur villt. Valda því veraldar klækir. Sál og líkami lamdur er, lemstur myrkranna holdið sker, mótlætið margt ásækir. Holds stríð hvörn tíð metnaðar þorsti leti og losti ljóst með æði drambsemi, *ágirnd og öfund bæði.
3. Þessar dauðlegar syndir sjösatan hefur í kristninne *Guðsbörn að myrða og meiða, lemstrum so verði sálin særð sækir eftir með allri flærð hana að drepa og deyða. Guðsmynd, mannkind, argur villir, akri spillir, ávöxt krefur. Um einn tíma hann aldrei sefur.
*4. Holdið andanum æsist mót,upptendrast þar með syndin ljót, Guðs reiði, glötun og pína. Dauðinn er hvern dag hálsi á, helvítið hugskotsaugun sjá. Satan vill sálu týna. Aví! Aví! Lögmál hræðir, hrelling mæðir hjartað kramda. Samvisku ber eg því sára og lamda.
5. Auví, minn Guð, hvað aumur eg er,auví, mitt hjartað sárt það sker, gjörði eg þitt boð að brjóta og er þess verður að önd og sál í óslökkvandi kastist bál fyrir so lesti ljóta. Ó, Guð, ó, Guð, eg finn ei hæli heims um bæli, herrann góði, utan þín helgan mitt hjartað rjóði.
*6. Með frægri Maríu eg falla vilfóta þinna, ó, Jesú til, væta þær vel með tárum. Smyrsl lítil eg í buðki ber, blessaður, lát mig fætur þér þurrka með höfuðhárum. Ó, Guð! Ó, Guð! Í vonsku hinn mesti, villtur versti, vesæll úr máta. Sjá, fyrir þér, eg syndir játa.
*7. Kanversku því með konunni héreg kalla, ó, Jesú! hjálpa mér. Still þú, Guð, stóra reiði. Djöfull ásækir daglega mig, ó, drottinn góður, eg beiði þig: sjá til hann sál ei deyði. Eg bið fá frið. Sleginn kaunum, sár af raunum og syndafúa, hrópa eg til þín holds í lúa.
*8. Yrða eg hundur í húsi þínhjálp fengi nóga öndin mín, kviknaði hennar kæti tína so mætti mola smá, minn Jesú, er þínu borði frá fallið á gólf sem gæti. Æ, vei! Æ, vei! Aumt er kífið, eilíft lífið af sér brjóta. Minn Jesú, lát mig það, ljúfur, hljóta.
*9. Ræninginn annar iðran fékker með Jesú á krossi hékk, sinn þegar sá hann dauða. Drottinn, sagði hann, minnstu mín, miskunnsamur í ríki þín, víst er eg verður nauða. Því með þýtt geð honum að bragði sór og sagði, son Guðs fríði: Í dag skaltu *vera með mér í dýrðarprýði.
*10. Sankti Pétur fékk sára neyð,sór hann þrisvar með dýrum eið það Jesúm þekkti hann eigi. Í salnum á hann sorgin beit sjálfur Jesús þá til hans leit, iðraðist á þeim degi. Abba! Abba! Ó, hvað fleira og ótal meira í synd og blóti, himneski, brýt eg þér, herra, á móti.
11. Eg er nú, Drottinn, sauðurinn sásem hjörðu þinni villtist frá undir kverk úlfsins stríða. Herra, kom nú til hjálpar mér, á herðar tak mig auman og ber í sauðaflokkinn fríða. Ástkær, hug hrær, sárin vefðu, svaladrykk gefðu sálu minni. Ádreif mitt hjarta með elsku þinni.
12. Samlíkist eg þeim sára mannsem frá Jerúsalem ferðast vann. Er það nú eilíf sæla. Til Jeríkó hans leiðin lá, líf þetta aumt so nefnast má hvar að er kvöl og kæla. Eins stríð eg líð. Djöflar særa, af fötum færa og frekt mig hryggja. Hálfdauður eftir eg hlýt að liggja.
*13. Prestur, levíti leið fór þá,lömuðum fram þeir gengu hjá hönum so hjálp ei sýni. Samverskur einn hann síðast fann, sárin um batt, í hellti hann viðsmjöri og so víni. Eia! Eia! Það ertu Kristur á krossi nistur, kóngurinn góði er græðir mig auman guðspjallshljóði.
*14. Sveima eg enn þá sorgarslóð,sútum hlaðinn og raunamóð. Mótkast vill margt á stríða. Samviskan hefur hvergi frið, hrópar forgefins granna lið. Stundir fram lífs þó líða. Margt víst mót brýst. Heimur ærir, syndin særir, satan blindar. Óstöðugt holdið hann afmyndar.
15. Sendur í holdið son Guðs var,sínum á herðum krossinn bar, kvöl leið og dapran dauða. Þvoði af mínum syndaserk sauruga hugsun, orð og verk blessað hans blóðið rauða. Hrjáður, smáður hann var af heimi, sinnti ei seimi, satan sneypti. Með sinni *pín mér sælu keypti.
16. Glataði son eg, Guð minn, er,góss það eð besta fékkstu mér. Svallaði eg út þeim auði. Eilífa sælu eg af mér braut, eta *því draf með svínum *hlaut. Bjargþrota er eg af brauði. Sárt stríð, svengd líð. Hlýt því neyddur af hungri deyddur herrans leita. Aumur so tala með iðran heita.
17. Syndgað hef eg í himin* há,heita ei lengur son þinn má. Leiguþræl lát mig vera. Það sem eg veit að vilji er þinn að vísu, hjartans *faðirinn minn, fús og glaður skal gjöra. Heyr nú, hug snú: Gef mér klæði, gullhring bæði og gleði nóga. Kyss mig auman og kálfi lóga.
18. Týndan fundinn ei forsmá þú,flý eg úr útlegð til þín nú, ástar faðirinn fríði. Dauðan við réttu, drottinn, mig daglega þó eg móðgi þig í þessu þrauta stríði. Græð nauð, gef brauð. Lát mig týna lífsstund mína lasta æði. Bú mig með fögru *brauðlaups klæði.
19. Gleð þig, mín sál, og gjör þér kátt.Guð hefur okkur tekið í sátt fyrir *sinn soninn sæta. Hann með blessuðu blóði sín borgað hefur þig, sála mín. Þar skaltu glöggt að gæta. Jesús, Jesús var því naktur, hrjáður, hraktur, hræktur, píndur, þaninn á kross og þyrni krýndur.
*20. Guði sé lof fyrir ljósið sitt,lifir mín sál við orðið þitt, ástar faðirinn fríði. Hvað skal eg gjöra með heimsins auð? Hafi líkaminn daglegt brauð, úti er allur kvíði. Eia! Eia! Því em glaður að Guð og maður græddi vanda. Nú kann satan ei sálu granda.
21. Seg því lof drottni sætt með hljóð,syng hönum lofið, önd mín góð, með sannri sigurkæti. Hósanna! þú ert klár og kvitt, kom þú nú sæll í *hjartað mitt, Jehóva, son Guðs sæti. Eia! eia! Lofi þig glaður lífs hvör maður, lausnarinn fríði, loftin gjörvöll og landsins prýði.
22. Æ, hvað frábær mun eilíf dýrð.Englar syngja og drottins hirð af sonarins sigri stórum. Guðs börn því syngja Gloríá með glaðværustu *musicá. Lof sé lausnara vórum. Eia! eia! Sæla er fengin, sorg burt gengin, satt skal mæla: Yfir oss dynur eilíf sæla.
23. Ó, herra Jesú, eg bið þig,ó, Jesú Guðs son, vernda mig grimmum *við glæpa eimi. Send þú mér aumum anda þinn eg so að flýi, drottinn minn, djöful, synd, hold og heiminn. Amen, amen. Hljóðið klyngi, hjartað syngi *hæst lof drottni ævinlega so aldrei þrotni. Athugagreinar2.2 vegi] 1772.
2.11 ágirnd] og 1772. 3.3 Guðsbörn] að 1772.
4. erindi vantar í 1619.
6. erindi vantar í 1619.
7. erindi vantar í 1619.
8. erindi vantar í 1619.
9. erindi vantar í 1619.9.11 vera] ÷ JS 138 8vo.
10. erindi vantar í 1619.
13. erindi vantar í 1619.
14. erindi vantar í 1619.15.11 pín] pínu 1772. 16.5 því] < 1772. nú 1619. 16.5 hlaut] < 1772. hlýt 1619. 17.1 himin] himininn 1772. 17.5 faðirinn] faðir 1772. 18.11 brauðlaups] svo 1619. 19.3 sinn] < 1772. þinn 1619.
20. erindi vantar í 1619.21.5 hjartað] hjarta 1772. 22.5 musica] sönglist þá 1772. 23.3 frá] < 1772. við 1619. 23.10 hæst] hátt 1772. |
