Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3127)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
Hjartað fagnar og hugur minnFyrsta ljóðlína:Hjartað fagnar og hugur minn
Höfundur:Hallgrímur Pétursson
bls.95–109
Viðm.ártal:≈ 1675
Flokkur:Sálmar
Skýringar
Í útgáfunni er sálmurinn prentaður eftir NKS 56d 8vo, bl. 1r–5v, en það handrit var skrifað 1676 fyrir Ragnheiði Jónsdóttur, biskupsfrú á Hólum, líklega af Jórunni Henriksdóttur. Sálmurinn er varðveittur í 12 öðrum handritum sem kunnugt er um en óheill í fjórum þeirra. Handrit þessi eru: Lbs 237 8vo, bls. 71–79; Lbs 782 8vo, bl. 53v (brot); Lbs 1724 8vo, bls. 54–60; Lbs 2158 8vo, bls. 120–127; JS 208 8vo, bls. 139–147; JS 385 8vo, bl. 181v–184v; ÍB 446 8vo, bls. 201–203 (brot); Þjms 11072, bls. 461–465; AM 210 8vo, bl. 56v (brot); SÁM 3, bl. 46r–48v; MS Boreal 77, bl. 172v–174r, og MS Icel. 19, bl. 25r (brot). Hér er útgáfu ljóðmæla alls staðar fylgt nema í 3.10. Sjá Lesbrigði)
Einn ágætur psalmur út af upprisunni herrans Jesu Christi
Tón: Gæskuríkasti gr[æðari minn]. Á spássíu: s.H.P.s.
1. Hjartað fagnar og hugur minn,herrann Jesús er upprisinn kvöl þó á krossi ætti; árla sunnudags er það skeð áður en sólin lýsa réð af Guðs dýrðar almætti. – Þýður, fríður engill kemur, kraftinn fremur, klárt eg greini, af gröfinni veltir þeim *stóra steini.
2. Jarðskjálfti mikill skeði þar,skærastan ljóma engill bar; varðmenn þá soddan sáu ótta miklum yfir þá sló, afl og styrkleika frá þeim dró, líka sem dauðir lágu. – Þegar vegar ljósið skapta lífsins krafta loksins fengu heim í borgina hryggvir gengu.
3. Höfuðprestana hittu senn,hermdu öll þessi tíðinden; hinir þeim hétu gáfum: „Segið að lærisveinarner sóttu líkamann burt með sér þegar vér þreyttir sváfum.“ – Hraðir, glaðir gjaldið þiggja, þar að hyggja, síðan sögðu *líka sem Júðar þeim ráðin lögðu.
5. Áður en dagurinn upprann klárútgengu af staðnum kvinnur þrjár: María Magdalena, móðir Jakobs hins minna var, með þeim líka Salóme þar. Þær hugðust Kristó þéna. – Hryggvar, dyggvar lausnarans vildu af ljúfri skyldu líkið smyrja. Hvör réð aðra hljótt að spyrja:
5. „Hvör mun burt velta hörðum stein,hindrar sá oss á marga grein.“ Þegar sem litu þangað, opin stóð gröf en engill var alhvítu klæddur líni þar, hræðsla réð hjartað fanga. – „Hljóðar, móðar hryggvar kvinnur“, sagði svinnur, „Syrgið eigi, upprisinn Jesúm eg yður segi.“
6. Kvinnurnar glaðar gengu heim,græðarinn Jesús mætti þeim segjandi, „verið sælar“. Þær féllu síðan fram til sanns, á fætur kysstu lausnarans. Hann réð hýrlega mæla: – „Eg bið að þið mínum blíðum bræðrum þýðum brátt það innið í Galílea þér fyrst mig finnið.“
7. Magdalena á meðan fermjög fljótt þangað sem Pétur er og Jóhannes með honum. Sagði: „Líkama sælastan sjá hvörgi eg né finna kann, burttekinn vær hann vonum.“ – Báðir, þjáðir undrast þetta er það frétta og án tafar út þau gengu nú öll til grafar.
8. Fyrstur Jóhannes framkom þar,fornam að gröfin opin var; Pétur þá greitt inn gengur; sáu þar lögð línlökin mjúk, líka þann Jesú sveitadúk; forundran af því fengu. – Allskjótt og fljótt aftur snúa og því trúa öll að sönnu burt muni líkið borið af mönnum.
9. Æpandi María úti stóð,inn í gröfina horfði fljóð, englum tveim gaf að gætur. Varð hún mjög hrædd og við leit þá, vaktarans garðsins hugðist sjá. Hann spyr strax hvað hún grætur. – Hún kvað helst það: „Minn herrann þýður, hjartans blíður hér finnst eigi. Efnið sorgar það eitt eg segi.
10. Hafir þú borið hann burt með þérbið eg að, herra, segir mér svo eg hann þangað sæki.“ Maðurinn *svarar: „Máríá“. „Meistari“, sagði hún aftur þá, ei leyfir á sér tæki. – Öll hryggð og styggð snýst í gleði, skjótt það skeði er Kristum kenndi, heim til postula hana sendi.
11. Hún kom strax og þeim kunngjörðeKristur af dauða risinn sé. Atburði alla sagði; hinar konurnar hermdu með hefðu þær líka Jesúm séð lífs og í ljúfu bragði. – Þetta rétta viku héldu, hug sinn hrelldu, herrans sveinar. Sjónhverfingar það sögðu einar.
12. Til Emáus gengu einir tveir,um herrans pínu tala þeir. Það skeður á þessum degi. Enn so til bar, sem segi eg frá, sjálfur Jesús nálægðist þá þó að hann þekktu eigi. – Hann spyr hugskýr: „Hvaða hjalið, hryggðartalið hafið bræður.“ Kleófas ansar með klökkri ræðu:
13. „Ertu einn svo ókenndur manní Jerúsalem að gjörning þann, sem er fyrir skömmu skeður, veistu ekki“, enn hann spyr að; honum Kleófas sagði það: „Jesús, sem oss var meður – hæstur, æðstur af spádómsorðum og gæskugjörðum fyrir Guði og mönnum á krossi deyddan, vér sjálfir *sönnum.
14. Enn nú í morgun árla vístáður en fékk af degi lýst kvinnur frá oss út gengu, lifandi sögðust líta hann, líklegt það öngvum virðast kann felmtur því allir fengu. – Heimska, gleymska kvað þá báða kóngur dáða; kenndi síðan: Kristur svo hefði fengið að líða.
15. Alla ritning útleggja réð,opnaði þeirra hugskot með, skriftina glöggt réð skilja. Kauptúnið allir nálgast nú, nær því enduð var leiðin sú ganga lést lengra vilja. – Beiddu, neyddu Krist að bíða, kváðu líða á kvöldið næsta. Inn með þeim gengur mildin hæsta.
16. Settist til borðs og brauðið þarblessaði sem hans siður var og síðan að þeim rétti. Báðir í senn hann þekktu þá þeirra sjónum hvarf burtu frá; harmi úr hjarta létti. Hraðir, glaðir postulum hinum, herrans vinum, hér frá sögðu. Öngvan trúnað þeir á það lögðu.
17. Á sömu stundu það svo til barsjálfur Jesús var kominn þar og mitt í miðið stendur; þeim óskar friðar þessu næst, þá var dyrunum aftur læst, *sjá lét á sínar hendur. – Enn þeir því meir urðu fegnir, óttaslegnir og þó trúa, grát réði öllum í gleði snúa.
18. Ekki var Tómás þá með þeimen þegar seinna hann kom heim þeir sögðu allt hið sanna. „Aldrei trúi eg“, hann ansa réð, „utan að naglaförin séð fái með fingri að kanna.“ – Liðu, biðu átta dagar, dýrðarhagar, drottinn sætur að lyktum dyrum kom mildur mætur.
19. Hjá þeim stóð herrann hýr í mið,hér næst Tómás svo ræddi við og vill hann verði glaður: „Í naglaförin lát fingur þinn, fljótt legg mér hönd í síðu inn, vert ekki vantrúaður.“ – „Drottinn, Guð minn“, sagði dyggur, trúartryggur tvíburinn fríður. Aftur Jesús þá ansar blíður.
20. „Sannlega Tóma trúðir þútilsýnd mín þessu olli nú og eg enn framar segi: Sæll er sá hvör mig sér ei hér samt þó af hjarta treystir mér huggun svo hljóta megi.“ – Fleiri, meiri jarteikn hrein fyrir sínum sveinum síðan gjörði öll þó að greind hér ekki verði.
21. Við Genesaret-vatnið bráttvoru þeir þá að fiskidrátt enn sig opinberandi. Pétur aðspurður þrisvar þar því játaði sem vonlegt var að hann Jesúm elskaði. – Býður, þýður, lífsins brauði sína sauði Símon fæddi; um hans dauða og útför ræddi.
22. Fjörutigi daga drottinn réðdveljast hér lærisveinum með eftir upprisu dýra. Til himna síðan upp héðan sté, hjá hönd föðurs almáttugre situr vor hjálpin hýra. – Amen, amen, allar tíðir lofi lýðir lausnarann góða, honum skal jafnan heiðurinn bjóða. Athugagreinar
Lesbrigði:
1.10 stóra] 1682, 11072, 208, 1724, 237, 446, 3, 1751, 1759, 1765, HK1770, 1773, 2158, 19. [st]ora 782. harða 56d. 3.10 líka sem] öll handrit og útgáfur nema Þjms 11082 sem hefur rétt sem að, líklega vegna stuðlasetningar, og er ekki ótrúlegt að svo hafi Hallgrímur ort. 10.4 svarar] þannig 385, 1682, 208, 237, 446, 3, 1751, 1759, 1765, HK1770, 2158, 1773. sagði 56. svarar < sagde 77, 1724. 13.10 sönnum] þannig 385, 77, 1682, 11072, 208, 1724, 237, 3, 1751, 1759, 1765, HK1770, 2158, 1773. sáum 56. 17.6 sjá lét á] þannig 385, 77, 1682, 11072, 208, 1724, 237, 1751, 1759, 1765, HK1770, 2158, 1773. þá lét sjá 56. sjá lét þá 3. |
