Bragi, óðfræðivefur
SöfnÍslenskaÍslenskaPersónuvernd:
Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn. |
Flokkar
Allt (3127)
Afmæliskvæði (14)
Annálskvæði (1)
Ádeilukveðskapur (1)
Ástarljóð (32)
Baráttukvæði (1)
Biblíuljóð (2)
Brúðkaupsljóð (9)
Bæjavísur (2)
Bænir (1)
Bænir og vers (25)
Eddukvæði (30)
Eftirmæli (41)
Ellikvæði (7)
Formannavísur (22)
Fræðsluljóð (3)
Gamankvæði (31)
Grýlukvæði (8)
Harmljóð (3)
Háðkvæði (4)
Hátíðaljóð (6)
Heilræði (10)
Heimsádeilur (8)
Helgikvæði (47)
Hestavísur (1)
Huggunarkvæði (2)
Hyllingarkvæði (2)
Jóðmæli (3)
Jólaljóð (5)
Kappakvæði (5)
Kvæði um biskupa (6)
Leppalúðakvæði (1)
Lífsspeki (5)
Ljóðabréf (18)
Matarvísur (1)
Náttúruljóð (52)
Rímur (204)
Sagnadansar (52)
Sagnakvæði (4)
Sálmar (417)
Sjóhrakningar (2)
Sorgarljóð (1)
Sónarljóð (14)
Særingar (1)
Söguljóð (13)
Tíðavísur (15)
Tregaljóð (6)
Vetrarkvæði (2)
Vikivakar (13)
Vögguljóð (5)
Ýkjukvæði (5)
Þjóðkvæði (1)
Þorrakvæði (4)
Þululjóð (5)
Þulur (2)
Ættjarðarkvæði (54)
Ævikvæði (6)
Ævintýrakvæði (3)
Guð á himnum hjálpi mérFyrsta ljóðlína:Guð á himnum hjálpi mér
Höfundur:Hallgrímur Pétursson
bls.52–58
Viðm.ártal:≈ 1650
Flokkur:Sálmar
Skýringar
LXVIII psalm. eður christilegar iðrunarvísur
Með Hugbótar lag. 1. Guð á himnum hjálpi mérog huggi sálu mína. Særðan huga sorgin sker, syndir hjartað pína, þungan kvilla brjóstið ber; það berst við þanka sína. Mæðist hold en lengist líf, langvesælt er harmakíf; ei vill angur dvína.
2. Löngum gjöra mér langsamt geðliðnar ævitíðir. Heldur seint eg hef það séð, hefndum sálin kvíðir. Dauðans ógn og ótti með oft á holdið stríðir. Hugraun sú er harla sár, himnafaðirinn dýrðarklár, bæti bölið um síðir.
3. Getinn var eg í sekt og syndsvo mig móðurin fæddi eftir fornri Adams mynd eins og Davíð ræddi. Því er sálin sjúk og blind, sorgin hjartað mæddi. Holds náttúran heimsk og villt, herfilega með öllu spillt, í vonskunni áfram æddi.
4. Snemma hefur bernskan blekktbarndóms hug og sinni áður fyrri en fékk það þekkt, frá því skýra kynni, að styggja Guð en safna sekt, sálu að glata minni var hið fyrsta verkið mitt, voldugur Jesús, nafnið þitt bót á böli vinni.
5. Lengi hefur þó leitast viðlíknarfaðirinn mildi að leiða mig frá lastasið so lífið öðlast skyldi; með þolinmæði og *blíðri bið bjarga mér hann vildi, en eg sló því öllu í vind, elskan holds og dárleg synd heimsku hjartað fylldi.
6. Illa hefur mig holdið ginntog heimsins lystin bráða. Sathan sló mér svikamynt, sést nú fátt til ráða. Því er hjartað blekkt og blint, það bið eg Guð að náða. Þreyi eg við þann hryggðarhag, harmar bæði nótt og dag sálin þrautarþjáða.
7. Guð minn hefi eg raunar reitttil reiði og heiftarbræði, hans milda náð og þolgeð þreytt með þrjósku og synda æði, yfir mig grimma glötun leitt gamall og ungur bæði. Samviskan því særð er mín, sæti Jesús, gæskan þín hana huggi og græði.
8. Um síðir þó ég setji mérsyndagirnd að deyða holds náttúran þrjósk og þver þangað vill mig leiða sem tíðast áður tamdi hún sér á töpunarveginn breiða. Viljinn ekki fær sig frí, fjötrum dauðans vefst eg í, sárlega mig þau meiða.
9. Hvörki ber eg til hug né dáðhjálp mér sjálfum veita, einskis nýt eru öll mín ráð þó ætti eg þeirra að neyta. Jesús minn hefur nóga náð, nú vil eg þangað leita. Hann mun aumur á mér sjá, eflaust fæ eg huggun þá sem bölinu kann að breyta.
10. Þó stærri virðist misgjörð mínen má eg sjálfur greina meiri er, Jesús, mildin þín og miskunn gæskuhreina. Hjá þér aldrei hjálpin dvín, helst mun eg það reyna. Hér við hressist hjartað mitt, heilagasta blóðið þitt er lækning minna meina.
11. Þó gengið hafi eg glæpastiggálaus mörgu sinni, elskað hold en hatað þig af heimsku og ofdirfð minni, góði Jesús, mundu mig í miskunnsemi þinni. Særð og lemstruð sálin er, sýndu vægð og linkind mér so hjartað huggun finni.
12. Mig hefur djöfullinn sárum særtog svikið af lífsins vegi, kranka sálu úr klæðum fært, hún kann sér bjarga eigi, öllum krafti tapað og tært, tjón það mest eg segi. Ó! þú sæti Samarítan, sjáðu aumur á þeirri smán so eigi eg út af deyi.
13. Góssið það eg þáði þráttaf þinni gæskuhendi illskugirndin eyddi brátt, aftur drafið sendi. Hef eg so lengi hungra mátt, heim nú loksins vendi. Tak þú við mér útlegð úr eins og faðirinn hjartatrúr í brjóst um barnið kenndi.
14. Lækna fyrir þinn dýran deyð,drottinn, sálu mína, fárleg syndafjötur greið so finni eg huggun þína, villtan sauð á veginn leið, varginn lát ei pína, opna hug og hjartað mitt so heilagt náðarljósið þitt skært þar megi skína.
15. Hjá föður þínum legg mér lið,lausnarinn Jesús góði, so eg finni sátt og frið, sviptur þungum móði, auðmjúklega eg um það bið af ást og táraflóði. Segðu eg sé orðinn einn af öllum syndum klár og hreinn, þveginn í þínu blóði.
16. Framdar syndir forlát mér,faðirinn dýrðar sæli. Fyrir Jesú dýrstan dreyra hér af döprum hug eg mæli: Kastaðu ei frá augum þér ómaklegum þræli; efldu líf með ást og dáð so aldrei mig frá þinni náð freisting nokkur fæli.
17. Á fyrirheitin heilög þínaf hjartans grunn eg treysti; frá djöfli, synd og sárri pín son þinn kær mig leysti; með beiskri kvöl og benjum sín barn sitt fallið reisti. Herra Guð, mér hjálpa þú so haldist eg við rétta trú þó frekt *mín Satan freisti.
18. Heilags anda hjálpin þýðhug og sinni geymi so aldrei héðan af illskustríð yfir mig syndin sveimi; þá döpur nálgast dauðans tíð drottinn sálu geymi.. Veiti mér þín líknin lið, leið í eilífan dýrðar frið *héðan úr þessum heimi.
19. Allar skepnur allan tíðaf öllum hug og rómi syngi þér lof sem veröld er víð, voldugur drottinn frómi. Jesú Christo þökkin þýð þar með fögur hljómi. Heilögum anda á himni og láð fyrir huggun, styrk og líknarráð aukist æra og sómi. Athugagreinar
Amen.
(JS 208 8vo, bls. 229-234 og Lbs 1724 8vo, bls. 129–130) Á sama stofni er síðan byggt syndagrandið fleira. Guð hef eg mjög úr máta styggt sem mest er raun að heyra, anda hans og engla hryggt æ því lengur og meira. Hefndin sár fyrir höndum er nema hjálpi hinn góði Jesús mér fyrir sinn dýrstan dreyra. Geymdu mig frá sekt og synd við sannleik þinn alleina, örvænting úr huga hrynd hvað sem fæ að reyna so villi mig aldrei veröldin blind af veginum lífsins hreina. Þess eg bið af ljúfri lund lát ei sál á dauðastund kenna kvala né meina. (JS 272 4to II, bl. 339r–340r) Lesbrigði: 17.9 mín] < H 1759, H 1765, HK 1770 og H 1773, JS 496 8vo og JS 223 8vo. mig 18.9 Lbs 1724 8vo. 18.9 héðan] < H 1759, H 1765, HK 1770 og H 1773, JS 496 8vo og JS 223 8vo. heiedann Lbs 1724 8vo. (Hallgrímur Pétursson: Ljóðmæli 3, bls. 52–58. Í útgáfunni er sálmurinn prentaður eftir JS 208 8vo, bls. 229–234, aftur í 4. línu 16. erindis (en þar eftir vantar í kvæðið í handriti) og síðan eftir Lbs 1724 8vo, bls. 126–130, sem trúlega hefur verið skrifað eftir JS 208 8vo, en lok kvæðisins vantar í það. Tvö síðustu erindin, sem eru ónúmeruð, eru skráð eftir JS 272 4to II, bl. 339r–340r. Óvíst er að þau erindi hafi fylgt sálminum frá upphafi og séu eftir Hallgrím. Hér er algerlega farið eftir útgáfu ljóðmæla og lesbrigði tekin úr útgáfum Hallgrímskvers eins og þar. Önnur handrit og útgáfur, sem stuðst er við, eru: JS 272 4to II, bl. 497v–498r (tvö aukaerindi); JS 85 8vo, bl. 57v (tvö aukaerindi); JS 223 8vo, bl. 116r–118v; JS 496 8vo, bls. 291–294, og Hallgrímskver: H1759, H 1765, H 1770, K1770 og H 1773) |
