Dverghent – óbreytt eða dverghenda | BRAGI
Bragi, óðfræðivefur

Söfn

Íslenska
Íslenska

Persónuvernd:

Vefurinn safnar engum upplýsingum um notendur sína. Leturgerðir eru frá Google sem skráir notkun á þeim.
Vefkökur eru aðeins notaðar til þess að halda utan um innskráningar þeirra sem annast efnisstjórn.

Innskráning ritstjóra

Dverghent – óbreytt eða dverghenda

Lýsing: Dverghent eða dverghenda (fljótmælt, léttmælt eða létthending) er ferhendur háttur og hefur fjórar kveður í frumlínum en aðeins tvær í síðlínum og eru síðlínur alltaf stýfðar. Tvær gerðir eru af dverghendu eftir því hvort frumlínur eru óstýfðar eða stýfðar. Séu þær stýfðar kallast hátturinn frumstýfð dverghenda. Þeim hætti fylgir oftast forliður í síðlínum en síður í hinni gerðinni. Óbreyttur er hátturinn víxlrímaður og án innríms.
Dverghent kemur fyrir í gömlum rímum samhliða úrkasti enda munur þeirra sá einn að síðlínur dverghendu eru stýfðar og þær því að jafnaði einu atkvæði skemmri en síðlínur úrkasts. Var og úrkastsnafnið lengi notað og það gerir Hallur Magnússon (d. 1601) til dæmis í Rímum af Vilmundi viðutan. Rík hefð er nú orðin fyrir nafninu dverghent um þennan hátt. Dverghent kemur þegar fyrir í Hjálmþérsrímum og Geirarðsrímum sem líklega eru hvorar tveggja frá 15. öld.
Oft eru frumlínurnar í hættinum stýfðar og þá yfirleitt forliður á undan annarri og fjórðu línu. Kallast það frumstýft. Þrátt fyrir mismunandi endarím er hefð fyrir því að afbrigðið skipti ekki háttum þannig að vísur með stýfðum og óstýfðum standa í frjálsri dreifingu í mörgum rímum. Um frumstýfingu segir Síra Helgi Sigurðsson: „En finnist ekki nema 7 atkvæði í 1. og 3. vísuorð, eins og stundum á sér stað, fylgir ávallt viðauka-atkvæði, er sezt framan við hið næsta, styttra vísuorðið.“

Dæmi

Bæði tvö ef enn við ættum
orð til góðs,
rakið skal af þúsundþættum
þræði ljóðs.
Sveinbjörn Beinteinsson, Bragfræði og háttatal, vísa nr. 131, bls. 24

Lausavísur undir hættinum